Właściwości zdrowotne i lecznicze rabarbaru ogrodowego

Rabarbar ogrodowy

Zdrowotne i lecznicze właściwości rabarbaru. Przepisy z rabarbarem: kisiel z rabarbaru w diecie na wątrobę; kompot z rabarbaru na apetyt i na trawienie; nalewka z rabarbaru na zaparcia i na wzdęcia; napar z rabarbaru na nadciśnienie, na obrzęki; wywar z rabarbaru na nadciśnienie; świeży rabarbar na kaca; okład z rabarbaru z miodem na oparzenia; sok z rabarbaru na zaparcia, na glisty u dzieci, na trądzik, na siniaki, na grzybicę…
Chętnie uprawiany w ogródkach przydomowych rabarbar ogrodowy (Rheum rhaponticum) inaczej rabarbar zwyczajny, rzewień ogrodowy lub rzewień zwyczajny może być wykorzystany w celach wzmacniających odporność organizmu oraz leczniczych. W grubych ogonkach liściowych rabarbaru (potocznie zwanych łodygami) znajdują się w dużych ilościach witamina K, witamina C i witaminy z grupy B, wapń, potas, krzem, mangan, pektyny, błonnik, liczne kwasy organiczne.
Kwasy organiczne występujące w ogonkach rabarbaru działają drażniąco na błony śluzowe żołądka, zwiększa się wtedy wydzielanie soków trawiennych. Kompot z rabarbaru spożywa się dla poprawy apetytu i trawienia. Kompot z rabarbaru to doskonały naturalny łagodny środek przeczyszczający. Kompot z rabarbaru to także wzmacniający, witaminizujący, niskokaloryczny napój, podawany w czasie przeziębienia i infekcji wirusowych, ponieważ ma działanie obniżające temperaturę ciała, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, wzmacniające odporność organizmu.

Kisiel z rabarbaru reguluje procesy trawienne i pracę wątroby. Nalewka z rabarbaru usuwa wzdęcia, jest dobrym środkiem na prawidłowe wypróżnianie się. Młode ogonki rabarbaru ogrodowego spożywa się w celu wzmocnienia układu odpornościowego i w profilaktyce  chorób układu sercowo-naczyniowego. Poza tym zaleca się spożywanie łodyg rabarbaru jako środek żółciopędny, moczopędny, zapobiegający obrzękom, a także dla zmniejszenia bólów menstruacyjnych.
Łodygi rabarbaru stosowane są jako środek antyseptyczny, przeciwbakteryjny, przeciwzapalny. Okład z łodyg rabarbaru pomaga oczyścić skórę, pozbyć się trądziku, zapobiega tworzeniu się blizn po trudno gojących się ranach i oparzeniach.

Ogonki rabarbaru ogrodowego można suszyć. Najpierw należy wymyć je pod bieżącą wodą. Następnie delikatnie obrać ze skórki i pokroić wzdłuż w paski o grubości 2-3 mm. Można je suszyć w słońcu rozkładając cienką warstwą na płótnie lub w piecu w temperaturze 60°C przez 5-6 godzin (pierwszy kwadrans przy uchylonych drzwiach piekarnika). Suszone ogonki rabarbaru przechowuje się w szczelnie zamkniętych szklanych słoikach.

Powinno się spożywać młode ogonki rabarbaru zbierane do końca maja. Są wtedy najsmaczniejsze, zawierają mniej szkodliwego kwasu szczawiowego. Przyjemny kwaskowy smak nadają im szczególnie cenne kwasy jabłkowy i cytrynowy, których najwięcej jest chłodną wiosną. Im starsza łodyga rabarbaru, tym więcej zawiera niekorzystnych dla zdrowia związków, poza tym szybko starzeje się – staje się włóknista i lekko gorzka. W czasie suchej i gorącej wiosny niekorzystne zmiany występują wcześniej. Łodygi kwitnącego rabarbaru są niejadalne. Najwięcej kwasu szczawiowego występuje w liściu i górnej części ogonka oraz w korzeniach.

Należy unikać spożywania surowych łodyg rabarbaru, najzdrowszy jest po ugotowaniu lub upieczeniu w cieście. Kwas szczawiowy m.in. osłabia szkliwo zębów, dlatego po spożyciu rabarbaru powinno się wypłukać je czystą wodą. Dobrze jest po tym powoli żuć kawałek żółtego sera. Zęby można wymyć nie wcześniej niż po pół godzinie po spożyciu kwaśnego przysmaku. Z późno zbieranych łodyg rabarbaru trzeba koniecznie zdjąć skórkę.

Z korzeni rabarbaru ogrodowego, który jest bogatym źródłem fitoestrogenów, wytwarza się preparaty do złagodzenia dokuczliwych objawów menopauzy. Po wysuszeniu i sproszkowaniu używa się ich także do farbowania włosów. Korzenie rabarbaru ogrodowego nie mają działania przeczyszczającego jak korzenie rabarbaru chińskiego i dłoniastego.

Przepisy lecznicze i zdrowotne z rabarbarem ogrodowym

Kisiel z rabarbaru, poprawa pracy wątroby i metabolizmu
Składniki (2 porcje)
25 dag oczyszczonych młodych ogonków rabarbaru
3 płaskie łyżeczki skrobi ziemniaczanej
pół litra wody
łyżka cukru pudru
Oczyszczone młode ogonki rabarbaru pokroić na kawałki o długości 2 cm. Do garnka  wsypać cukier i rabarbar, zalać wodą i doprowadzić do wrzenia. Gotować przez 5 minut. Rozpuścić skrobię w niewielkiej ilości zimnej wody, wlewając ją powoli do gotującego się rabarbaru mocno mieszać. Gotować przez 2 minuty. Aby uzyskać zdrowy kisiel z rabarbaru całość przecedzić przez sitko.

Kompot z rabarbaru na zaparcia, wzmacniający w czasie infekcji
Składniki
50 dag oczyszczonych ogonków rabarbaru
1,5-2 l wody
miód do smaku
Ogonki rabarbaru pokroić na kawałki o długości 2-3 cm, zalać zimną wodą i moczyć rzez 5-12 godzin, aby usunąć część kwasu szczawiowego. Przecedzić, płyn wylać. Zagotować wodę, do wrzącej wsypać kawałki rabarbaru, gotować około 10 minut. Rabarbaru nie powinno się długo gotować. Po ugotowaniu kompotu kawałki rabarbaru usunąć. Kompot z rabarbaru posłodzić miodem lub domowym cukrem waniliowym. Kompot z rabarbaru można gotować z dodatkiem pokrojonego jabłka i kawałka laski cynamonu.

Kompot z rabarbaru na glisty u dzieci
Łyżkę drobno pokrojonych młodych łodyg rabarbaru wsypać do 0,5 l gotującej się wody. Gotować przez 5 minut, przecedzić i ostudzić. Filiżankę kompotu z rabarbaru podawać dziecku przed każdym głównym posiłkiem. Dietę dziecka koniecznie wzbogacić w produkty zawierające dużo wapnia.

Napar z rabarbaru przy braku witamin
Szklankę drobno pokrojonych młodych łodyg rabarbaru zalać litrem wrzącej wody, parzyć pod przykryciem przez 5 minut. Przecedzić, ostudzić. Napar z rabarbaru posłodzony miodem lub cukrem wypić w ciągu dnia.

Napar z rabarbaru, nadciśnienie tętnicze, obrzęki
Łyżkę drobno posiekanej lub zmielonej łodygi rabarbaru zalać szklanką wrzącej wody, gotować przez 5 minut. Zdjąć z ognia, zaparzać pod przykryciem przez 30 minut. Napar z rabarbaru przecedzić. Pić po 1/4 szklanki naparu 3 razy dziennie przed posiłkami.

Wywar z suszonych łodyg rabarbaru na nadciśnienie
2 łyżki suszonych łodyg zalać 1,5 szklanki wrzącej wody, a następnie gotować na małym ogniu przez pół godziny. Ostudzić, przecedzić. Pić po pół szklanki wywaru z rabarbaru dziennie.

Nalewka z rabarbaru na wzdęcia i zaparcia
Łodygi rabarbaru wymyć, oczyścić. 15 dag łodyg rabarbaru pokroić drobno, przełożyć do słoika, zalać litrem czystej wódki i szczelnie zamknąć. Odstawić na 5-7 dni w szafce w kuchni, następnie przecedzić. Pić 3 razy dziennie po 10-20 kropli nalewki z rabarbaru rozpuszczonych w przegotowanej letniej wodzie.

Nalewka z rabarbaru i imbiru na trawienie i na wzmocnienie zimą
Składniki
50 dag cienkich ogonków rabarbaru (najlepiej różowych)
cytryna
świeży korzeń imbiru
3 łyżki cukru pudru (lub miodu)
0,75-1 l żytniej wódki (40-50%)
Wybrać cienkie łodygi rabarbaru w różowym/malinowym kolorze, pokroić na plastry o grubości 2 cm, wsypać do czystego słoja i delikatnie rozgnieść drewnianą łyżką lub tłuczkiem. Dodać cukier puder, przecedzony sok z cytryny, obrany i drobno posiekany imbir (dł. ok. 4-5 cm). Wstrząsnąć zawartością słoika, wlać wódkę, szczelnie zamknąć słój i pozostawić go w ciemnym, chłodnym miejscu. Od czasu do czasu słoikiem trzeba wstrząsać, aby cukier/miód całkowicie się rozpuścił.
Dopiero po 6 tygodniach nalewkę można odcedzić, najlepiej przez kilka warstw gazy, w razie potrzeby przefiltrować. Rozlać do mniejszych butelek, szczelnie zamknąć i odstawić w ciemnym, chłodnym miejscu. Nalewka z rabarbaru z imbirem najsmaczniejsza jest jesienią i zimą, kiedy poczeka kilka miesięcy. Nalewkę z rabarbaru i imbiru pije się w małych ilościach po obfitym posiłku na lepsze trawienie lub w zimne dni na wzmocnienie.
Dobra rada: nie wyciska się płynu z masy, która pozostaje w słoju, ponieważ nalewka może mieć gorzki posmak.

Sok z rabarbaru na zaparcia
Do przyrządzenia soku z rabarbaru wybiera się młode i cienkie ogonki rabarbaru, dokładnie myje i zdejmuje skórkę. Z pokrojonych łodyg trzeba wycisnąć sok w sokowirówce, następnie wlać do niego wrzącą wodę w stosunku 1:1, aby zmniejszyć działanie kwasu szczawiowego. Aby odkwasić sok z grubych i starszych łodyg zamiast wrzątku można dodać węglanu wapnia (Calcium można dostać w aptece). Do szklanki soku z rabarbaru wsypuje się 0,5 g węglanu wapnia, odstawia na 12 godzin i przecedza przez płótno.
Sok z rabarbaru na zaparcia najlepiej stosować w małych ilościach i po zmieszaniu z sokiem z marchewki, jabłka, selera lub z sokiem z owoców jagodowych, ponieważ jest wtedy skuteczniejszy w stymulowaniu perystaltyki jelit (5 łyżeczek soku z rabarbaru na 100 ml soku owocowego lub warzywnego).

Sok z rabarbaru na zaparcia atoniczne, wzdęcia, zastój żółci
Osoby cierpiące na zaparcia powinny codziennie przed śniadaniem, obiadem i kolacją pić łyżkę soku z rabarbaru zmieszanego z 100 ml soku z marchwi.

Sok z rabarbaru, brak witamin, brak odporności organizmu
Do 100 ml świeżego soku z rabarbaru dodać 150 ml wrzącej wody, posłodzić łyżeczką miodu. Pić do śniadania i kolacji. Kuracja trwa miesiąc.

Sok z rabarbaru na nadciśnienie
Dziennie wypijać 5 łyżeczek soku rabarbaru zmieszanego z wrzącą wodą w stosunku 1:1. Kuracja trwa 10-20 dni.

Łodygi rabarbaru na kaca
Żucie ogonków rabarbaru pomaga usunąć nieprzyjemne objawy kaca.

Sok z rabarbaru na grzybicę stóp, liszaje, ropiejące rany
100 ml soku z grubych łodyg rabarbaru wymieszać z pół łyżeczki octu. Smarować skórę. Najskuteczniejszy będzie sok ze starszych łodyg rabarbaru.

Sok z rabarbaru na stłuczenia, skręcenia, siniaki
Na stłuczenia, siniaki skuteczny jest 15 minutowy okład z soku z rabarbaru. Przed użyciem, sok miesza się z wodą w stosunku 1:1.

Okład z rabarbaru z miodem, na oparzenia
Łodygę rabarbaru pokroić, gotować w małej ilości wody nie dłużej niż przez 5-10 minut, żeby nie powstała papka. Po ostudzeniu miękkie kawałki rabarbaru zmieszać z miodem w proporcji 2:1, nakładać na oparzoną, gojącą się skórę. Kompres zmieniać 2-3 razy dziennie. Mieszanka ma działanie przeciwbólowe, powoduje, że rana łatwiej goi się i nie pozostają blizny.

Sok z rabarbaru, antyseptyczna maseczka na trądzik młodzieńczy
Łodygę rabarbaru zmielić, wymieszać z mąką jęczmienną, dodać odrobinę octu jabłkowego. Papkę nanieść na czystą skórę. Zamiast mąki można użyć zmielone płatki owsiane.

Sok z rabarbaru, maseczka na plamy starcze i piegi
Świeżą łodygę rabarbaru zmielić (lub drobno posiekać), wycisnąć sok. Do soku dodać śmietanę lub naturalny jogurt w stosunku 1:1. Masę można zagęścić mąką owsianą lub zmielonymi płatkami owsianymi. Dokładnie wymieszać. Nałożyć przygotowaną papkę na skórę na 10-20 minut. Zetrzeć miękkim ręcznikiem, a skórę przemyć ciepłą wodą. Na twarzy maseczkę stosować nie częściej niż raz w tygodniu.

Przeciwwskazania

1. Rabarbar powinno się jeść z umiarem, nie częściej niż 2 razy w tygodniu, ponieważ wszystkie części rabarbaru, również ogonki, zawierają duże ilości szkodliwego kwasu szczawiowego, który upośledza wchłanianie wapnia tworząc z nim szczawian wapnia, związek trudno rozpuszczalny, którego organizm nie potrafi przyswoić ani wydalić. Osadza się on m.in. w stawach powodując bóle, a w nerkach i pęcherzu moczowym gromadzi się w postaci kamieni. Częste spożywanie warzyw zawierających ten kwas (m.in. szpinaku, rabarbaru, szczawiu, boćwiny) może być przyczyną kamicy nerkowej, a także niedoboru wapnia w organizmie.
2. Kwas szczawiowy ma zdolność do wiązania także innych minerałów, takich jak żelazo, sód, potas, magnez, przez co upośledzone jest ich wchłanianie przez organizm. Dlatego nie powinno się spożywać rabarbaru podczas przyjmowania preparatów z minerałami, szczególnie żelaza. 
3. Nie zaleca się spożywania świeżych ogonków rabarbaru i soku z rabarbaru cukrzykom, osobom cierpiącym na reumatyzm, dnę moczanową, hemoroidy, zapalenie trzustki, zapalenie żołądka spowodowanego nadmiarem kwasów żołądkowych, choroby nerek, pęcherzyka żółciowego i wątroby. Włączenie kompotu do diety chorzy powinni najpierw skonsultować z lekarzem.
4. Kobiety w ciąży i karmiące piersią powinny skonsultować z lekarzem sposób spożywania rabarbaru.
5. Małym dzieciom do 4. roku życia nie powinno się podawać nawet gotowanego rabarbaru. Nie zaleca się spożywania świeżych ogonków rabarbaru i soku z rabarbaru dzieciom do 12. roku życia.
6. Sok z rabarbaru, a właściwie zawarty w nim kwas szczawiowy, może wywołać reakcje alergiczne (najczęściej wzrost temperatury ciała).
7. Spożywanie liści rabarbaru prowadzi do ciężkich zatruć. Po spożyciu liści rabarbaru mogą pojawić się nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka. Liście rabarbaru są również toksyczne dla zwierząt. Są one wykorzystywane przez niektórych pszczelarzy, do ochrony pszczół w ulu przed atakiem innych owadów.

Informacje dodatkowe
Od dawna rabarbar lekarski (Rheum officinale), rabarbar dłoniasty (Rheum palmatum L.) wykorzystywany był w Chinach, krajach arabskich, Iranie jako roślina lecznicza. Dziś w wielu krajach popularny jest ich korzeń (Radix Rhei) jako środek przeczyszczający. Korzeń zawiera substancje biologicznie czynne, o działaniu antyseptycznym, przeciwbiegunkowym, a także żółciopędnym i przeczyszczającym. Łodygi wykorzystuje się jako środek wykrztuśny. Znalazły one także zastosowanie w leczeniu reumatyzmu, łuszczycy (cała roślina zawiera chryzarobin), czyraków, zapalenia płuc, zapalenia stawów. W celu wzmocnienia organizmu i leczenia różnych chorób najczęściej używany jest korzeń, niekiedy liście rabarbaru lekarskiego. Przed użyciem preparatów z rabarbaru należy skonsultować się z lekarzem.

Przepisy na dżem, sok, syrop, kompot z rabarbarem można znaleźć w artykule „Domowe przetwory z rabarbarem na zimę”. 

Przepisy na zdrowe ciasta z rabarbarem zebrane są w artykule „Dietetyczne ciasto rabarbarowe”.