Zioła w ogrodzie i w doniczce

Rady jak uprawiać zioła w ogrodzie i na balkonie  

Kiedy siać zioła? Jak siać zioła? Siew ziół do doniczki i do gruntu. Gdzie sadzić zioła w ogrodzie? Jak długo nasiona ziół zachowują zdolność kiełkowania?  Uprawa ziół w doniczce na parapecie i na balkonie oraz w ogrodzie: anyż, bazylia, czarnuszka, cząber, czosnek, estragon, fenkuł, hyzop, kocimiętka…
  
Planując ogród ziołowy trzeba dobrze przemyśleć czas siewu nasion ziół i czas wysadzania rozsad ziół. Wybór miejsca siewu i sadzenia ziół, nasłonecznienie stanowiska i rodzaj gleby decydują o dobrych plonach w ogrodzie ziołowym. Ze względu na wysokość i szerokość rośliny sadzonki wysadza się w odpowiednim rozstawie.
Podlewając i nawożąc zioła trzeba potraktować je bardzo indywidualnie – to co jednemu pomaga innemu może zaszkodzić!
Nasiona ziół można zebrać i wysiać w następnych sezonach, ale trzeba pamiętać o tym, że zdolność kiełkowania zachowują tylko przez określony czas. Zioła często same wysiewają się w ogrodzie i bujnie rosną w odpowiednim dla nich miejscu. Ponieważ wiele ziół ma atrakcyjny pokrój, kolor liści i kwiatów, są także pożądane w ozdobnej części ogrodu.

Jak siać zioła w ogrodzie i do doniczki?

Temperatura kiełkowania nasion ziół
Temperatura gleby i powietrza decydują o dobrych wchodach. Większość nasion ziół najszybciej kiełkuje w temperaturze 18°C-20°C, tylko niektóre można siać wczesną wiosną, kiedy gleba ogrzeje się i osiągnie temperaturę 3°C-8°C.

Gdzie siać zioła?
Nasiona ziół sieje się do doniczki a rozsady przesadza do ogrodu po ostatnich przymrozkach lub wysiewa bezpośrednio na miejsce stałe w ogrodzie. Niektóre zioła źle znoszą przesadzanie (kolendra, rzeżucha, kozłek waleriana, lubczyk), dlatego wysiewa się je od razu na miejsce stałe. Jednak w przypadku innych (np. hyzop) preferowany jest siew do doniczki i wysadzenie silnej rozsady na miejsce stałe.
Nasiona niektórych ziół potrzebują długiego okresu zimna, aby wykiełkowały. Dlatego np. lawendę, lubczyk, czosnek niedźwiedzi lepiej siać do gruntu.

Jak siać zioła?
Glebę na grządce w ogrodzie trzeba dokładnie opielić. Nasion nie wysiewa się do suchej ziemi, powinna być wcześniej podlana! 
Nasiona ziół przykrywa się cienką warstwą ziemi, bardzo drobne nasiona najlepiej zmieszać z czystym piaskiem kwarcowym. Można je wysiewać przez sitko.
Nasion ziół, które potrzebują światła do wykiełkowania, nie przykrywa się warstwą ziemi lecz delikatnie wciska w glebę dłonią albo deseczką. Do tych ziół należą m.in. melisa, tymianek, mięta, oregano, majeranek, bazylia, lubczyk, mniszek lekarski, rukiew wodna, cząber wieloletni. Przykryte ziemią wykiełkują bardzo późno lub wcale.
Niektóre zioła są prawdziwymi mimozami, zwłaszcza pietruszka, dlatego trzeba wyjątkowo długo czekać na wschody.

Gdzie sadzić zioła?
Większość ziół najlepiej rośnie w miejscach półcienistych, natomiast tymianek, macierzanka, rozmaryn, majeranek, rumianek i lawenda dobrze rosną tylko na stanowisku słonecznym.
W nasłonecznionych miejscach źle czuje się trybula, szczypiorek szybko wysycha i drewnieje a czosnek niedźwiedzi ginie.
Stanowiska osłoniętego od wiatru koniecznie potrzebują lubczyk, bazylia, szałwia, rozmaryn, ruta, fenkuł.
Nie wszystkie zioła można uprawiać na parapecie w domu. 

Jak uprawiać zioła w ogrodzie i na balkonie?

Biedrzeniec anyż
Pimpinella anisum
Biedrzeniec anyż to zioło jednoroczne.
Jak siać anyż?
Nasiona biedrzeńca anyżu wysiewa się w kwietniu wprost do gruntu w miejscu nasłonecznionym. Stosuje się rzadki siew, w rzędach co 30 cm. Zbyt gęste wschody trzeba przerwać. Nasiona najlepiej kiełkują w temperaturze 15°C-25°C, przykrywa się je warstwą ziemi o grubości 5 mm.
Zebrane nasiona biedrzeńca anyżu zachowują zdolność kiełkowania przez  2 lata.
Gdzie rośnie biedrzeniec anyż?
Biedrzeniec anyż rośnie w miejscach słonecznych i ciepłych, w glebie przepuszczalnej, lekko wapiennej. W glebie kwaśnej szybko ginie.

Bazylia pospolita, bazylia wonna, bazylek ogrodowy
Ocimum basilicum
Bazylia pospolita to zioło jednoroczne, aromatyczne o zdecydowanym smaku, osiągające wysokość do 50 cm.
Kiedy siać bazylię? Jak siać bazylię?
Nasiona bazylii wysiewa się w domu od marca do maja, na balkonie od końca maja do sierpnia, na grządce w ogrodzie dopiero w maju i w czerwcu.
Bazylię można siać do gruntu, ale ponieważ jest to roślina ciepłolubna, gleba powinna być ogrzana. Optymalna temperatura kiełkowania nasion bazylii wynosi 20°C – 25°C, wschody pojawiają się po 10-15 dniach (niektóre odmiany dopiero po 3 tygodniach).
Nasiona potrzebują światła do wykiełkowania, wysiewa się je na glebę i tylko lekko przyciska dłonią. Gleba powinna być stale lekko wilgotna, dlatego trzeba ją delikatnie zraszać.
Jak uprawiać bazylię?
Bazylię wysadza się na stanowisko słoneczne, ciepłe i osłonięte od wiatrów w rozstawie 25×25 cm. Potrzebuje gleby żyznej i przepuszczalnej, nie toleruje nadmiaru wody – wysoka wilgotność gleby i temperatura poniżej 15°C prowadzi do gnicia, a nawet obumarcia rośliny. Jest wrażliwa na przymrozki. Bazylia nie toleruje nawożenia świeżym obornikiem!
Uprawa bazylii w doniczce w domu jest możliwa przez cały rok, ale powinna być delikatnie nawożona co 2-3 tygodnie. Po uszczknięciu szczytu łatwo rozkrzewia się ale liście drobnieją. Nie powinno się jej nisko ścinać. Bazylię można łatwo rozmnażać przez odcięte szczyty łodyg, które szybko ukorzeniają się w wodzie.

Czarnuszka siewna
Nigella sativa
Czarnuszka siewna to zioło jednoroczne, miododajne, dorastające do wysokości 15-40 cm.
Jak siać czarnuszkę? Gdzie siać czarnuszkę?
Nasiona czarnuszki wysiewa się do gruntu na miejsce stałe w kwietniu do początku czerwca na głębokość max. 5 mm. Nasiona kiełkują po około 2 tygodniach. Czarnuszka siewna rośnie w miejscach słonecznych, w próchniczej, stale wilgotnej ale przepuszczalnej glebie wapiennej. Czarnuszka siewna nie lubi przesadzania. Często sama wysiewa się w ogrodzie. Czarnuszkę podlewa się z umiarem, delikatnie nawozi podczas kwitnienia.

Cząber górski
Satureja montana
Cząber górski to zioło wieloletnie, miododajne, o wysokości około 40 cm.
Kiedy siać cząber górski? Jak siać cząber górski?
Nasiona cząbru górskiego wysiewa się do doniczki w marcu i kwietniu, a bezpośrednio do gruntu w nasłonecznionym miejscu w maju i w czerwcu. Nasiona wysiewa się na wilgotną glebę, lekko przyciska dłonią, nie przykrywa. W temperaturze 15°C-20°C cząber górski wschodzi po 2-3 tygodniach. Nasiona cząbru zachowują zdolność kiełkowania bardzo krótko.
Gdzie sadzić cząber górski?
Cząber górski najlepiej rośnie w miejscu słonecznym, w glebie lekko wilgotnej, przepuszczającej i zasobnej w wapń.

Cząber ogrodowy, dzięcielina, pieprzyca
Satureja hortensis
Cząber ogrodowy to zioło jednoroczne osiągające wysokość 20-25 cm.
Kiedy siać cząber górski? Jak siać cząber?
Jest wrażliwy na przymrozki, w domu wysiewa się go od połowy marca, a siew w ogrodzie możliwy jest dopiero od końca kwietnia i może trwać do czerwca. Nasiona cząbru ogrodowego wysiewa się w miejscach słonecznych i ciepłych, nie przykrywa się ich glebą. W temperaturze 16°C-20°C kiełkują w ciągu 10-20 dni. 
Gdzie sadzić cząber ogrodowy?
Rozsady cząbru ogrodowego wysadza się w rozstawie 20×20 cm. Cząber ogrodowy lubi glebę lekką, próchniczą, bardzo dobrze znosi suszę, ale podczas upałów trzeba go podlewać. Można uprawiać go przez cały rok w doniczce, na parapecie jasnym i ciepłym.
Nasiona zachowują zdolność kiełkowania bardzo krótko, za to cząber z łatwością rozsiewa się w ogrodzie. Zbiór świeżych liści jest możliwy do końca lata. Do suszenia ścina się go krótko przed kwitnieniem, suszony zachowuje aromat.

Czosnek bulwiasty patrz szczypiorek czosnkowy

Czosnek niedźwiedzi  
Allium ursinum
Czosnek niedźwiedzi to zioło wieloletnie, osiąga wysokość 20-40 cm. Występuje w dzikim stanie w lasach mieszanych na stanowiskach zacienionych i lekko wilgotnych – nie toleruje zarówno długiej suszy jak i podmokłej gleby.
Jak siać czosnek niedźwiedzi? Gdzie sadzić czosnek niedźwiedzi?
Nasiona wysiewa się na głębokość 1-2 cm najlepiej z piaskiem, który lekko ściera zewnętrzną warstwę nasion. Nasiona potrzebują najpierw okresu ciepła, następnie przez kilka tygodni niskiej temperatury. Długi okres zimna powoduje pobudzenie nasion czosnku niedźwiedziego do kiełkowania. Wschody pojawiają się nieregularnie, nawet po ponad roku. Świeże cebulki wraz z korzeniami sadzi się we wrześniu w rozstawie 15×15 cm (cebulek nie wolno przesuszyć!) w miejscu zacienionym, do gleby żyznej, przepuszczalnej. Cebulki żyją przez około 8–10 lat, są wciągane przez korzenie w głąb gleby. Korzenie czosnku niedźwiedziego są atakowane przez nicienie.

Czosnek szczypiorek, szczypiorek
Allium schoenoprasum
Szczypiorek to zioło wieloletnie dorastające do wysokości 20-30 cm.
Kiedy siać szczypiorek? Jak siać szczypiorek?
Szczypiorek wysiewa się rzadko na głębokość 5 mm do doniczki w domu od lutego do wczesnej wiosny lub w marcu – kwietniu albo w sierpniu bezpośrednio do gruntu w rzędy co 25-30 cm. W temperaturze powyżej 15°C nasiona wschodzą po około 15 dniach.
Gdzie sadzić szczypiorek? Jak uprawiać szczypiorek w doniczce?
W następnym roku małe kępki szczypiorku rozsadza się w rozstawie 25 x 25 cm. Szczypiorek rośnie zarówno w miejscach słonecznych jak i w półcieniu, w ziemi próchniczej zasobnej w składniki, potrzebuje regularnego podlewania.
Wschodzącego szczypiorku nie powinno się ścinać, natomiast starsze rośliny mogą być ścinane kilka razy w sezonie na wysokości 8-10 cm, ponieważ z łatwością odrastają (niskie cięcie bardzo szkodzi roślinie!). W ogrodzie zbiór szczypiorku jest możliwy od maja do początku jesieni. 
Szczypiorek uprawia się także przez cały rok w doniczce na parapecie okna. Najlepiej przenieść go z ogrodu – wykopać z grudą ziemi jesienią i zostawić na balkonie do mrozów. Po okresie spoczynku posadzić w nowej ziemi w doniczce, podlać letnią wodą i postawić na parapecie.

Estragon, bylica estragon, bylica draganek, estragon
Artemisia dracunculus
Bylica estragon to zioło wieloletnie, można je uprawiać przez cały rok w doniczce na parapecie.
Kiedy siać estragon? Jak siać estragon?
W kwietniu i w maju drobne nasiona wysiewa się bezpośrednio na grządkę, nie przykrywa glebą. Kiedy gleba osiągnie temperaturę 16°C-18°C nasiona wykiełkują w ciągu 15-20 dni. Nasiona estragonu zachowują zdolność kiełkowania przez 2 lata.
Jak sadzić estragon?
Wschodzące roślinki rozsadza się w rozstawie 40 x 40 cm w miejscu ciepłym, słonecznym. Estragon preferuje glebę luźną, próchniczą. Zbiór szczytów odbywa się do końca lata, ale estragon w czasie suszy traci aromat i smak.
Rozróżnia się dwa podstawowe gatunki: estragon francuski i estragon rosyjski. Estragon francuski osiąga wysokość 40-60 cm. Jest delikatny, przemarza zimą, dlatego wymaga okrycia także zimną wiosną. Estargon rosyjski ma drewniejące łodygi osiągające wysokość 1,5 m, jest odporny na wymarzanie. Jest ekspansywny!

Fenkuł włoski, koper włoski, koper słodki
Foeniculum vulgare
Roślina dwuletnia, także wieloletnia, dorasta do wysokości 1 – 1,5 m.
Kiedy siać fenkuł? Jak siać fenkuł?
Od kwietnia do połowy maja nasiona wysiewa się w ogrzewanej szklarni, na grządkę od końca maja i w czerwcu. Nasiona sieje się rzadko na głębokość 1-2 cm w rzędach co 30-40 cm. W temperaturze 15°C-22°C nasiona kiełkują w ciągu 2 tygodni dni. Nasiona kopru włoskiego  zachowują zdolność kiełkowania przez 2 lata.
Jak uprawiać fenkuł?
Glebę należy stale utrzymywać w wilgoci, wschody przerwać, zostawić najsilniejsze rośliny co 15 cm, w następnym roku przerzedzić co 40 cm. Fenkuł nie lubi przesadzania. Najlepiej rośnie w miejscach osłoniętych i ciepłych. Kwitnie w sierpniu. Na stanowisku mocno nasłonecznionym wytwarza więcej aromatycznych olejków, aromatu i smaku. Zimą wymaga okrycia.

Hyzop lekarski, zap lekarski, józefek, józefka
Hyssopus officinalis
Hyzop lekarski to zioło wieloletnie, półkrzew o wysokości 40 cm, czasem wyższy. Hyzop przyciąga do ogrodu motyle i inne owady zapylające, może być też uprawiany jako ozdobna bylina w ogrodzie naturalistycznym.
Kiedy siać hyzop? Jak siać hyzop?
Nasiona hyzopu najlepiej jest wysiewać w domu w okresie od marca do maja. Siew bezpośrednio do gruntu jest mniej korzystny. Nasiona hyzopu wysiewa się rzadko, nie przykrywa się ziemią. W temperaturze 15°C-20°C kiełkują po 14-20 dniach. Wschody trzeba przerwać lub rozsadzić roślinki w rozstawie 20×20 cm. Jeśli to konieczne, hyzop nawozi się delikatnie. Nasiona hyzopu zachowują zdolność kiełkowania przez 3 lata.
Gdzie sadzić hyzop?
Hyzop rośnie w miejscach słonecznych i ciepłych, na przepuszczalnych, suchych i słabych, kamienistych  glebach zawierających wapń. Nadmiar wilgoci w glebie powoduje atak mączniaka. Rośliny nie przycina się przed zimą lecz dopiero wiosną do zdrewniałych łodyg.

Kminek zwyczajny, karolek, kmin polny
Carum carvi
Kminek zwyczajny to dwuletnia roślina przyprawowa dorastająca do 120 cm.
Kiedy siać kminek? Jak siać kminek?
W kwietniu-maju nasiona wysiewa się rzadko w rzędy co 30-40 cm, lekko wciska dłonią w glebę, która powinna być stale wilgotna. Nasiona kiełkują długo – w temperaturze 16°C-22°C wschody pojawiają się po 3-4 tygodniach. Siewki przerywa się zostawiając najsilniejsze rośliny co 25-35 cm.
Gdzie uprawiać kminek?
Najlepiej rośnie w słonecznym lub półcienistym miejscu w glebie próchniczej, przepuszczalnej ale nie suchej. Zbiór nasion odbywa się w czerwcu-lipcu w następnym roku. Nasiona kminku zachowują zdolność kiełkowania przez 2 lata.

Kocimiętka właściwa
Nepeta cataria
Kocimiętka właściwa to zioło wieloletnie. Jej delikatne łodygi osiągają wysokość 30 cm – 1 m.
Kiedy siać kocimiętkę? Jak siać kocimiętkę?
Nasiona kocimiętki sieje się w domu w marcu i w kwietniu, w ogrodzie w maju, na głębokość  0,5 cm. W temperaturze 15°C-20°C wschodzą po 10-21 dniach. Gęste siewki pikuje się, młode roślinki rozsadza się w rozstawie 30×30 cm.
Gdzie sadzić kocimiętkę?
Kocimiętka najlepiej rośnie w miejscu słonecznym, w glebie gliniastej z domieszką próchnicy. Nasiona kocimiętki zachowują zdolność kiełkowania przez 2 lata.

Artykuły powiązane:

Zioła w ogrodzie i w doniczce cz. 2.
Zioła w ogrodzie i w doniczce cz. 3.

Dobre sąsiedztwo roślin na grządce i uprawa współrzędna. Zioła cz.1.
Dobre sąsiedztwo roślin na grządce i uprawa współrzędna. Zioła cz. 2.