Nasza ulubiona sałatka jarzynowa

Sałatka jarzynowa dla zdrowia i kondycji 

Jak długo gotuje się jarzyny do sałatki? Jak zachować kolor warzyw w sałatce jarzynowej? Jak przyprawia się sałatkę jarzynową? Jak udekorować sałatkę? Dlaczego sałatka podchodzi wodą? 
Sałatki pobudzają apetyt, powodują wydzielanie śliny, soków żołądkowych i trzustki oraz żółci. Wszystko to poprawia trawienie pokarmów oraz przyswajanie białek, tłuszczów i węglowodanów. Różne rodzaje warzyw i owoców zawierają inny skład kwasów organicznych i olejków eterycznych, dlatego różnią się znacznie pod względem smaku, wartości odżywczych i dietetycznych. Spośród wszystkich potraw z warzyw sałatka jarzynowa zawiera najwięcej witamin i minerałów, ponieważ są one przygotowywane głównie z surowych lub gotowanych warzyw, które dostarczają nam niezbędny błonnik. Sałatki ze świeżych, zdrowych składników powinny być regularnie obecne w diecie. Warzywa korzeniowe gotuje się „w mundurku” aby zachować ich smak i wartościowe składniki. Jeszcze lepiej upiec w piekarniku warzywa bez obierania ze skórki!

Każdy z produktów uzupełnia smak sałatki, urozmaica ją. Ogromne znaczenie mają zielone składniki – świeża natka pietruszka, koper, szczypiorek,  cebula dymka oraz sałaty powinny znaleźć się w każdej sałatce. 
Ugotowane jajka i produkty mleczne (ser żółty, twaróg) zmiękczają sałatkę, harmonizują smak składników. Oprócz warzyw można dodać gotowane kasze (mannę, jaglaną, gryczaną czy pęczak), ryż, makaron o różnych kształtach…, czyli składniki bogate w węglowodany. Proste sałatki nie obejdą się bez mięsa. Można użyć gotowych wędlin (szynka, kiełbasa) albo szybko ugotować mięso.

Sałatki wieloskładnikowe są niezwykle pożywne i dają energię na cały dzień, dlatego najlepiej je spożywać na śniadanie albo wczesny obiad. 
Do przygotowania zdrowych i urozmaiconych sałatek codziennie wcale nie trzeba robić dużych zakupów. Wystarczy, że w lodówce znajduje się minimalny zestaw składników. Zmieniając tylko jedno lub dwa warzywa, dodając mięso albo jajko czy wędlinę, ser i zioła otrzymuje się całkiem nową sałatkę. Dodając inny sos całkowicie zmienia się jej smak. Sałatki dobrze nadają się do takich eksperymentów.

Sałatka jarzynowa – danie z gotowanych składników

Czy powinno się gotować czy dusić warzywa do sałatki? Czy warzywa gotuje się w całości czy pokrojone? Jak zachować kolor warzyw w sałatce? 
Podczas przygotowywania sałatek jarzynowych gotuje się większość warzyw, czasem owoce. Aby podczas gotowania nie tracić zawartych w nich witamin i minerałów, należy przestrzegać poniższych zasad. 
Sałatka jest najsmaczniejsza, kiedy każdy rodzaj warzyw gotuje się osobno. Powinny być podobnej wielkości aby równomiernie ugotowały się w tym samym czasie. Warzywa gotowane razem z ziemniakami są mniej smaczne. Ziemniaki sprawiają, że gotowana z nimi marchew nabiera goryczki. 
Warzywa najlepiej gotować w garnku emaliowanym, aby zachować zawarte w nich składniki odżywcze, zwłaszcza witaminę C. Warzywa gotowane w naczyniach z aluminium, ze stali mają inny smak. 

Warzywa wkłada się zawsze do wrzącej, lekko osolonej wody, aby nadać im jak najlepszy smak i zatrzymać w nich więcej składników odżywczych. Tylko buraki i zielony groszek gotuje się w niesolonej wodzie, ponieważ po ugotowaniu w osolonej wodzie nabierają nieprzyjemnego smaku.

Warzywa gotowane w dużej ilości wody tracą dużo składników odżywczych. Najlepiej je dusić, czyli gotować w szczelnym pojemniku w niewielkiej ilości wody lub bulionu (płyn powinien je pokryć warstwą nie grubszą niż 1–1,5 cm). Jeśli warzywa gotuje się w otwartym garnku to na każdy kilogram warzyw potrzeba 3-4 l wody. 

Dobra rada: dwie kostki cukru dodane do wody, w której gotowane są warzywa, powodują, że warzywa szybciej się ugotują.

Warzywa gotuje się szybko, najlepiej w garnku szczelnie zamkniętym pokrywką. Gotowanych warzyw nie należy przechowywać przez długi czas. Im drobniej krojone są warzywa i owoce, tym więcej witamin utlenia się.

Kukurydza gotowana jest w całości (młoda kolba nie musi być obrana z liści).

Białe warzywa (ziemniaki, kapusta i kalafior, cebula, kalarepa, pasternak, pietruszka i seler) gotuje się szybko, umieszczając je we wrzącej wodzie i pozostawiając otwarte naczynia. Wodę z gotowanych warzyw należy odlać, gdy są prawie ugotowane, a następnie w szczelnie zamkniętym naczyniu dusić do gotowości na małym ogniu.

W sałatce najsmaczniejsze są ziemniaki, które zawieraja mniej skrobi. Wiosną, kiedy w starych ziemniakach pojawiają się kiełki i skórka staje się twarda, lepiej upiec je do sałatki lub ugotować bez skórki. Obrane i umyte bulwy zalewa się niewielką ilością wrzącej wody i oprócz soli dodaje się trochę octu i oleju roślinnego (po około 1 łyżeczce).

Gotowanie na parze pozwala zachować w warzywach więcej składników odżywczych niż gotowanie w wodzie.

Gotowanych warzyw nie należy przechowywać w wodzie, w której zostały ugotowane, ponieważ sprawia to, że są wodniste i bez smaku!

Dobra rada: warzywa gotowane w skórkach łatwiej i lepiej obrać kiedy są jeszcze lekko ciepłe (za wyjątkiem ziemniaków i buraków, które należy schłodzić).

Owoce do sałatki gotowane są w posłodzonej wodzie.

Jak długo gotuje się warzywa do sałatki jarzynowej? 

Jeśli warzywa do gotowania i duszenia pokroi się w kawałki podobnej wielkości to ugotują się w tym samym czasie.

Świeżą kapustę gotuje się 20–25 minut, natomiast kapustę kiszoną przez godzinę.
Czas gotowania marchewki na sałatkę wynosi 15–25 minut (w zależności od wielkości), ziemniaki pokrojone w kostkę gotuje się najwyżej 12–15 minut, natomiast liście szpinaku i świeże pomidory tylko 6–8 minut.

Warzywa, grzyby, oliwki z puszek i słoików dodaje się do gorącego sosu na kwadrans przed podaniem.

Jak gotować warzywa aby zachowały ładny kolor? 
Do sałatki warzywa w kolorze pomarańczowym (marchew, papryka, dynia), bogate w karoten, najlepiej gotować na parze. W czasie gotowania w wodzie karoten przechodzi do wody, a warzywa mają nieapetyczny bladożółty kolor. Te warzywa najlepiej gotować na parze.

Aby kalafior był biały po ugotowaniu, dodaje się trochę mleka do wrzącej wody.

Buraki gotuje się tylko w całości i nieobrane. Aby zachować naturalny kolor buraków do wody dodaje się odrobinę octu lub soku z cytryny. Jeśli podczas gotowania buraków doda się skórkę żytniego chleba razowego, wchłonie on nieprzyjemny zapach. Aby szybciej ugotować buraki, można je obrać, pokroić w kostkę i włożyć do rondla i zalać wrzącą wodą tak, aby były ledwo przykryte. Gotować pod przykryciem, od czasu do czasu mieszając i dodając wrzątek małymi porcjami. Zanim buraki będą gotowe, wywar powinien zostać prawie całkowicie odparowany.

Zielone warzywa (szczaw, szpinak, strąki fasoli, szparagi) najlepiej gotować na parze lub włożyć do wrzącej, lekko zakwaszonej  wody. Aby zachować ich kolor gotuje się je krótko.

Jak gotować ziemniaki do sałatki?
Ziemniaki w mundurkach gotuje się wyłącznie w osolonej wodzie! Najpierw trzeba je dokładnie wymyć, zalać gorącą osoloną wodą (1 dag soli na litr wody), doprowadzić do wrzenia i gotować pod przykryciem na małym ogniu. Woda powinna tylko przykryć ziemniaki – gotowane w małej ilości wody są smaczniejsze. W ugotowany ziemniak widelec łatwo wchodzi. 

Aby ziemniaki nie pękały podczas gotowania do wody dodaje się łyżkę octu.

Ugotowane ziemniaki i buraki do sałatek należy wyjąć z wody. Aby cienka skórka łatwo odchodziła natychmiast zalewa się je zimną wodą. Obiera się je tuż przed obraniem i dodaniem do sałatki, inaczej szybko wyschną.

Obrane ziemniaki można gotować na parze, wtedy do wody dodaje się 2 pełne łyżki soli.

Sałatka z grzybami
Grzyby należy ugotować lub usmażyć do miękkości. Do sałatki pasują grzyby z octu lub kiszone, ale trzeba je wypłukać w przegotowanej wodzie. Sałatkę z grzybami trzeba zjeść jak najszybciej. 

Sałatka z buraków
Aby buraczki zachowały ładny kolor w sałatce po obraniu miesza się je z olejem a następnie dodaje pozostałe składniki. Buraczki najlepiej doprawić podsmażoną lub marynowaną cebulą niż świeżą (podobnie sałatkę z warzywami strączkowymi). Dodanie do buraczków łyżki mleka i łyżeczki cukru powoduje, że mają łagodny, przyjemny smak.

Sałatka ziemniaczana
Do sałatki wybiera się ziemniaki z małą ilością skrobi (z żółtym miąższem), są one bardziej kruche i lżejsze. 

Jak przyprawia się sałatkę jarzynową? 
Sałatka jarzynowa będzie smaczniejsza, jeśli jej składniki postoją w chłodnym miejscu, a przed podaniem zostaną wymieszanie i w razie potrzeby przyprawione. 
Miesza się schłodzone składniki sałatki, ponieważ ciepłe warzywa zmieniają smak potrawy i trudniej ją dobrze przyprawić.
Sałatkę soli się na samym końcu, przy mieszaniu warzyw, na krótko przed podaniem. Wcześnie posolona podejdzie sokiem, będzie wyglądała nieapetycznie.
Dodatek wina nadaje sałatce jarzynowej przyjemną kwaskowatość, znacznie wzbogacając jej smak. 
Kilka kropel soku z cytryny dodanych do sałatki bezpośrednio po przygotowaniu pozwoli zaoszczędzić więcej witaminy C.

Schłodzone, wymieszane i doprawione składniki sałatki jarzynowej przekłada się do salaterki, polewa sosem, ozdabia z wierzchu.

Jak udekorować sałatkę jarzynową?
Sałatki ozdabia się jej składnikami wyróżniającymi się smakiem, pięknym lub jasnym kolorem i kształtem. Sałatkę dekoruje się z umiarem i tak, aby jej główne składniki były dobrze widoczne. Nadmierna dekoracja psuje wygląd potrawy. Nie powinno się też sałatką wypełnić salaterki po same brzegi.

Dobra rada: jeśli na stole podawanych jest kilka sałatek, każdą z nich należy udekorować innymi produktami.

Dekorację kładzie się na sałatkę tuż przed podaniem, w przeciwnym razie szybko wyschną i popsują wygląd potrawy.

Najczęściej sałatki są dekorowane produktami, które wchodzą w ich skład. Większość produktów krojona jest w prosty sposób (plastry, kostki, paski), niewiele zaś służy do wykrajania ozdób. Jeśli są one blade, sałatkę można ozdobić krojonym jajkiem, pomidorem, rzodkiewką, marchewką, kolorową papryką lub innymi produktami o jaskrawych kolorach.
Młode gałązki pietruszki, koperku kładzie się na środku sałatki lub na jej bokach. Sałatki dekoruje się też całymi, małymi liśćmi sałaty.

Strąki słodkiej papryki po wydrążeniu są cięte w pierścienie, w paski lub wykrawa się z nich drobne figury (kwadraty, trójkąty, gwiazdki).
Gotowane jaja do dekoracji sałatki kroi się w plasterki lub osobno sieka się same białka. Ugotowane żółtka jaj dodaje się do sosu.
Dobrą dekoracją sałatki jest majonez lub gęsta śmietana. Do nałożenia wzorów używa się strzykawki lub woreczka z odciętą końcówką (średnica otworu nie powinna przekraczać 1,5 cm). Wierzch sałatki posypuje się posiekaną natką pietruszki, koperkiem, rzeżuchą… 

Sałatki i surówki zawsze powinny być estetycznie podane, ponieważ ich głównym zadaniem jest zaostrzenie apetytu. 

Dlaczego sałatka podchodzi wodą?
Po ugotowaniu wszystkie warzywa szybko wyjmuje się z wody, w której zostały ugotowane, w przeciwnym razie sałatka jest wodnista i bez smaku. Mrożone warzywa wkłada się do wrzącej wody bez rozmrażania, w przeciwnym razie sałatka warzywna podchodzi wodą.

Dobra rada: ugotowane warzywa i sałatkę jarską można przechowywać tylko w naczyniach szklanych, ceramicznych lub emaliowanych, ponieważ w metalowych szybciej psują się.   

Artykuły powiązane:

„Sztuka gotowania buraków czerwonych”. Artykuł zawiera także rady jak usunąć pestycydy ze skórki buraków, ziemniaków.
„Gotowanie ziemniaków”. Rady jak wybrać dobry gatunek ziemniaków do sałatki i różne sposoby gotowania ziemniaków.