Dobre sąsiedztwo warzyw na grządce i uprawa współrzędna z ziołami cz. 1

Planowanie ogrodu warzywnego czyli dobre sąsiedztwo warzyw i uprawa współrzędna w ogrodzie biodynamicznym. Jak sadzić warzywa?

Sąsiedztwo warzyw w ogrodzie: bakłażan czyli oberżyna albo psianka podłużna, boćwina, bób, brokuł, buraki ćwikłowe, cebula zwyczajna, cebula siedmiolatka, cukinia, cykoria sałatowa, dynia, fasola szparagowa, fasola zwykła, fenkuł czyli koper włoski, groch zwyczajny, groszek cukrowy, jarmuż… Monokultura, czyli uprawa jednego gatunku rośliny na tej samej powierzchni przez kolejne lata prowadzi m.in. do zmęczenia gleby, osłabienia plonów i konieczności stosowania dużych dawek nawozów i środków ochrony przed chorobami i szkodnikami. Aby tego uniknąć, w ogrodzie na jednej grządce powinno się uprawiać różne gatunki roślin, warzywa wraz z ziołami i kwiatami oraz stosować płodozmian, aby uniknąć wyjałowienia gleby. Rośliny wzajemnie wpływają na plonowanie i zdrowotność innych gatunków roślin rosnących w pobliżu przez wydzielane przez korzenie i liście produkty przemiany materii (allelopatia). Dobre sąsiedztwo warzyw pełni naturalną ochronę przed szkodliwymi

owadami (nasturcja) i chorobami bakteryjnymi (koniczyna) czy grzybiczymi (czosnek), a także przed wiatrem (fasola tyczna) lub stanowi podporę (kukurydza dla później posadzonej fasoli).
Warto między warzywa, przy krzewach owocowych i pod drzewami owocowymi posadzić zioła i rośliny przyprawowe, które stymulują ich rozwój (także pomagają rozwinąć smak i aromat) oraz wabią pszczoły i inne pożyteczne owady. Znane jest także pozytywne działanie ziół na kwiaty (czosnek, lawenda i róże). W wielu przypadkach zachodzi tylko jednostronne wspieranie rozwoju rośliny przez rosnące obok inne gatunki, natomiast niektóre rośliny stanowią neutralne sąsiedztwo.
Niektóre gatunki wpływają negatywnie na rozwój niemalże wszystkich rosnących obok roślin. Znane jest hamujące działanie orzecha włoskiego. Nie tylko zacienienie gleby, ale przede wszystkim substancje wydzielane przez jego korzenie powodują, że w pobliżu drzewa nic nie chce rosnąć.

Ponieważ wynik współrzędnej uprawy zależy od terminu, w którym wysiewane lub sadzone są rośliny sąsiadujące ze sobą, oraz od odległości pomiędzy nimi, warto obserwować współzależność między nimi i robić własne notatki przed planowanie wysiewu i nasadzeń w przyszłym sezonie. Sadzone obok siebie rośliny powinny mieć podobne wymagania dotyczące dokarmiania, nawadniania oraz ciepła. Warto uprawiać na jednej grządce warzywa korzeniące się płytko i głęboko, aby uniknąć konkurencji o pokarm, warzywa wymagające dużej ilości światła słonecznego do rozwoju nie powinny być zacieniane przez rośliny silniej rosnące.

Dobre sąsiedztwo warzyw w ogrodzie, czyli które warzywa i zioła warto uprawiać na jednej grządce 

Bakłażan, oberżyna, psianka podłużna
Bakłażan dobrze rośnie obok kalarepy, rzodkiewki, szpinaku i bazylii. Podobnie jak pomidory, bakłażany można uprawiać przez lata na tej samej grządce.

Boćwina
Boćwina rośnie zgodnie z marchwią, sałatą, kalafiorem, brokułami, kalarepą, kapustą białą, włoską i czerwoną, jarmużem, brukselką, rzodkiewkami i rzepą, fasolą zwyczajną i karłową.
Nie powinna być wysiewana w pobliżu buraka ćwikłowego i szpinaku (narażenie na choroby).

Bób
Bób można sadzić razem z kalarepą, selerem, jarmużem, brokułem, pomidorami, przy ogórkach, ziemniakach, agreście. Na brzegach grządki warto wysiać szpinak i cząber, który ma działanie ochronne przed szkodnikami. Bób nie toleruje towarzystwa grochu, fasoli i innych warzyw strączkowych, słonecznika, rzepaku.

Brokuł
Brokuły powinno się sadzić przy grochu zwyczajnym, fasoli zwykłej, szparagach, burakach ćwikłowych, selerze korzeniowym, szpinaku, sałacie głowiastej, boćwinie, selerze liściowym, porze, rzodkiewkach, rzepie, pomidorze i groszku cukrowym. Do brokułów pasują zioła: bazylia, kolendra, tymianek.
Brokuł źle rośnie w pobliżu cebuli zwyczajnej i siedmiolatce, białej, czerwonej i włoskiej kapuście, brukselce, kalafiorze. Zioła, które do niego nie pasują to czosnek, szczypiorek, oregano.

Buraki ćwikłowe
Buraki ćwikłowe dobrze rosną obok ogórków, fasolki karłowej, grochu, brukselki, kalarepy, kalafiora, brokuła, kapust, jarmużu, sałaty głowiastej, roszponki, pasternaku, rzodkwi, rzodkiewki, cebuli (której rozwój burak jednak hamuje). Zioła zalecane do wspólnej uprawy z burakiem to koperek (poprawia smak), czosnek, cząber, kminek, ogórecznik. Buraki ćwikłowe można sadzić w pobliżu truskawek.
Nieodpowiednie sąsiedztwo dla buraków ćwikłowych to ziemniaki, marchew, por, cebula siedmiolatka, kukurydza i bakłażan. Złym sąsiadem na wspólnej grządce jest szczypiorek.

Cebula zwyczajna
Cebula rośnie w zgodzie z porem, pasternakiem, skorzonerą, kalarepą, ogórkiem, cukinią, pomidorem, sałatą głowiastą, endywią, cykorią, roszponką. Dobrymi sąsiadami dla cebuli spośród ziół są pietruszka, koper (poprawia smak cebuli), cząber, estragon, majeranek, rumianek, bazylia, kolendra, kminek.
Cebuli nie powinno się sadzić w pobliżu grochu i groszku cukrowego, fasoli zwyczajnej i karłowej, kalafiora, brokułów, rzodkiewki, rzodkwi. W sąsiedztwie buraka ćwikłowego cebula osiąga mniejsze rozmiary. Marchew wpływa niekorzystnie na rozwój cebuli. Zioła, z którymi cebula nie lubi się to portulaka i bylica piołun.

Cebula siedmiolatka
Odpowiada jej towarzystwo dyni, pomidorów, ogórków, marchwi, skorzonery, selera korzeniowego i naciowego, kalarepy, kapusty białej, czerwonej i włoskiej, brukselki, sałaty głowiastej, cebuli. Zioła, które dobrze wpływają na siedmiolatkę to koperek, rumianek, bylica piołun.
Cebula siedmiolatka nie powinna być sadzona w pobliżu brokułów, kalafiorów, buraków ćwikłowych, fasoli zwyczajnej, grochu zwyczajnego i groszku cukrowego.

Cukinia
Cukinia dobrze rośnie w towarzystwie cebuli, grochu zwyczajnego i groszku cukrowego, fasoli zwyczajnej, szpinaku, sałaty głowiastej i kukurydzy. Spośród ziół dobrymi partnerami dla cukinii są ogórecznik i bazylia.
Nie służy jej sąsiedztwo ziemniaków, pomidorów i rzodkwi.

Cykoria sałatowa (czerwona)
Cykorię powinno się sadzić razem z kapustami, marchwią, sałatą głowiastą, boćwiną, fenkułem, burakiem ćwikłowym, fasolą tyczną, pomidorem, cebulą. Cykoria sałatowa dobrze rośnie z cząbrem, nie zgadza się z pietruszką.

Dynia
Dynię powinno się sadzić w towarzystwie cebuli zwyczajnej i siedmiolatki, sałaty głowiastej, fasoli zwykłej i karłowej, kukurydzy. Wokół warto wysiać rumianek i nasturcję. Trzeba jednak pamiętać o tym, że dynia rozrasta się bardzo w wybranym przez siebie kierunku przytłaczając inne rośliny i mocno wyczerpuje ziemię z zapasów.

Fasola szparagowa
Fasolka szparagowa dobrze rośnie z kalarepą oraz wśród malin i truskawek. Dobre sąsiedztwo dla fasolki szparagowej to koperek, ziemniaki, ogórki, seler korzeniowy i liściasty, kapusta, boćwina (mangold), pomidory, rzodkiewka i rzodkiew, rabarbar, buraki. Fasola szparagowa powinna być sadzona z aksamitką, koperkiem, miętą pieprzową, szałwią oraz cząbrem, który ma działanie ochronne.
Źle znosi towarzystwo pora, grochu, marchwi, fenkułu. Warzywa cebulowe (cebula, szczypiorek i czosnek) mogą powodować łatwą zapadalność fasoli na choroby w okresie deszczowym. Estragon ogranicza jej rozwój. Sąsiedztwo mieczyków (gladioli) powoduje choroby fasolki.
Warto ją sadzić na brzegu grządki, ponieważ wymaga więcej słońca i dobrego opielenia.

Fasola zwykła
Fasola dobrze rośnie w pobliżu ogórków, ziemniaków, pomidorów, selera korzeniowego i liściastego, sałaty głowiastej, boćwiny, buraków ćwikłowych, skorzonery, rzodkiewek, rzepy. Warto posiać obok niej  zioła: cząber, koperek, kminek, pietruszkę naciową, szałwię, miętę pieprzową, nagietki, nasturcję, Stanowi również ochronę przed wiatrem, jednak powinna być sadzona od strony północnej grządki, aby jej nie zacieniać.
Fasola nie lubi sąsiedztwa grochu zwyczajnego i groszku cukrowego, fenkułu (kopru włoskiego), pora, cebuli zwyczajnej i cebuli siedmiolatki, szczypiorku, czosnku i estragonu. Sąsiedztwo mieczyków (gladioli) powoduje choroby fasoli.

Fenkuł, koper włoski
Fenkuł może być uprawiany w pobliżu ogórków, sałaty głowiastej i cykorii sałatowej, rzodkiewek i rzepy. Dobrze, jeśli obok rosną bazylia i szałwia. Cząber poprawia smak włoskiego kopru.
Koper włoski źle znosi towarzystwo pomidorów, szpinaku, fasoli zwykłej i szparagowej. Bylica piołun powoduje jego słaby wzrost.

Groch zwyczajny
Groch zwyczajny może być wysiewany w sąsiedztwie rzodkiewek, rzodkwi, selera korzeniowego, marchewki, kalafiora, brokułu, włoskiej, białej i czerwonej kapusty, brukselki, kalarepy, ogórków, cukinii, sałaty głowiastej, fenkułu, rabarbaru, bakłażanów. Brzeg grządki z grochem warto obsiać ziołami i kwiatami: koperkiem (młody poprawia smak grochu), kminkiem, miętą pieprzową, ogórecznikiem, szałwią, nasturcją, nagietkiem. Groch dobrze zgadza się z truskawką, jednak nie powinien jej zacieniać.
Groch nie lubi towarzystwa fasoli zwykłej i szparagowej, pomidorów, ziemniaków, oraz warzyw cebulowych (cebuli zwyczajnej i siedmiolatki, czosnku, szczypiorku, pora), które silnie hamują jego wzrost. Sąsiedztwo mieczyków (gladioli) powoduje choroby grochu.

Groszek cukrowy
Groszek cukrowy dobrze rośnie obok kalarepy, kapusty białej, czerwonej i włoskiej, jarmużu, brukselki, kalafiora, brokułu, ogórków, cukinii, marchwi, rzodkiewek, rzodkwi, sałaty głowiastej, cykorii. Przy groszku cukrowym warto wysiać nasturcję.
Groszek cukrowy nie lubi sąsiedztwa fasoli zwyczajnej, ziemniaków, pomidorów, cebuli zwyczajnej i siedmiolatki oraz pora.

Jarmuż
Jarmuż dobrze rośnie w sąsiedztwie grochu zwyczajnego, selera korzeniowego, sałaty głowiastej, boćwiny, rzodkiewek, rzepy, buraków ćwikłowych, szpinaku, szparagów. Warto wysiać obok tymianek właściwy, miętę pieprzową, szałwię, kminek, hyzop i bazylię.
Jarmuż gorzej rozwija się w pobliżu kalafiorów i brokułów, nie lubi się z czosnkiem, szczypiorkiem i oregano.

Dalszy ciąg artykułu Dobre sąsiedztwo warzyw na grządce i uprawa współrzędna z ziołami cz. 2.

Tekst opracowany na podstawie własnych doświadczeń i obserwacji, lektury „Działkowca” od 1990 roku oraz książek:
Christa Weinrich „Uprawa współrzędna w ogrodzie amatorskim”, wyd. 2008;
Gisela Sartorius „Uprawa współrzędna i płodozmian”, wyd. 1993;
Marie-Luise Kreuter „Bio-ogród”, wyd. 2007.

Artykuły powiązane:

Dobre sąsiedztwo roślin na grządce i uprawa współrzędna. Krzewy jagodowe.
Dobre sąsiedztwo roślin na grządce i uprawa współrzędna. Jak sadzić zioła cz.1.
Dobre sąsiedztwo roślin na grządce i uprawa współrzędna. Jak sadzić zioła cz. 2.
Dobre sąsiedztwo dla drzew owocowych cz. 1.
Dobre sąsiedztwo dla drzew owocowych cz. 2.

Terminy siewu i sadzenia warzyw w ogrodzie i na działce są podane w artykule Siew warzyw, sadzenie warzyw w ogrodzie cz. 1.

Artykuły o uprawie współrzędnej i oddziaływaniu na siebie roślin na grządce, przepisy na ekologiczne preparaty wzmacniające rośliny, rady jak zwalczać szkodniki, jak rozplanować pracę w ogrodzie i w sadzie można znaleźć w zakładce Ogród.