Liście buraków, botwina – przepisy dla zdrowia

Dietetyczne dania z botwiny 

Wartości odżywcze i lecznicze właściwości botwiny. Przepisy kulinarne: botwina bez octu i bez cukru do słoików na zimę; botwina z kwaskiem cytrynowym do słoików na zimę; botwina w oleju bez octu na zimę; botwina konserwowana w soli; kiszone łodygi buraków ćwikłowych; sałatka z jarmużu i z botwiny; dietetyczna zupa botwinka z pieczarkami, ziemniakami, ogórkami i chrzanem; dietetyczne naleśniki z botwiny; dietetyczna surówka z botwiny z marchewką na  nadwagę; dietetyczne kotlety z botwiny i jaj; sok z liści buraków na trawienie; liście buraka na zaparcia…

Przeciwwskazania do spożywania liści buraków.
Liście buraka korzeniowego i liściowego dostarczają beta-karoten, witaminy B, C, K, kwas foliowy, flawonoidy,  kwas nikotynowy, błonnik oraz liczne sole mineralne takie jak wapń, magnez, potas, jod, siarka, fosfor, miedź, fluor… A po obróbce cieplnej liści większość tych pierwiastków śladowych i antyoksydantów pozostaje w stanie niezmienionym. Szczególnie wartościowe dla zdrowia jest boćwina (mangold) w czerwonym i brązowym kolorze. Botwina, czyli liście buraka korzeniowego mają więcej właściwości prozdrowotnych niż jego korzenie, a lekarze zalecają spożywanie ich pacjentom cierpiącym na choroby wątroby, cukrzycę, miażdżycę, otyłość, zaparcia… Liście buraka w diecie mają dużą rolę w profilaktyce awitaminozy, choroby wieńcowej, nowotworów.

Składniki zawarte w liściach buraków pomagają przyspieszyć procesy metaboliczne i rozkład węglowodanów. Botwina usuwa z organizmu toksyny i szkodliwe związki przemiany materii – zawiera dużo nierozpuszczalnego błonnika i ma lekkie działanie przeczyszczające.
Zaleca się włączenie botwiny (i buraków) do diety starszych dzieci i młodzieży dla stymulacji wzrostu masy kostnej i mięśniowej.
Minerały i witaminy wchodzące w skład liści buraka wspomagają regenerację skóry, mają dobroczynny wpływ również na włosy i paznokcie.

Najcenniejsze są świeże liście, spożywane późną wiosną i latem. Wybierając botwinę powinno się zwrócić uwagę na zagęszczenie liści – im ich więcej wyrasta z jednego buraczka, tym lepiej. Liście powinny być gładkie i soczyste, mieć ciemnozielony kolor, ogonki powinny być intensywnie wybarwione. Przechowuje się je w zamkniętym pojemniku w lodówce nie dłużej niż 3 dni. Liście buraków mrozi się, kisi, konserwuje w soli albo wkłada do słoików na zimę.

Liście buraka zawierają kwas szczawiowy, który występuje również w szczawiu i rabarbarze. Tworzy on z jonami wapnia trudno rozpuszczalny szczawian wapnia, który pozostaje w postaci kamieni w woreczku żółciowym i w nerkach. Regularne spożywanie dużych ilości botwiny, szczawiu czy rabarbaru może być przyczyną powstania kamicy nerkowej, niedoboru wapnia w organizmie.
Jednak krótkie blanszowanie oraz łączenie ich z produktami, które zawierają wapń (kalarepka, koperek, śmietana) prowadzi do unieszkodliwienia kwasu szczawiowego. Wysoka temperatura pozbawia ich charakterystycznego smaku buraków.
Dla poprawy smaku do potraw z liści buraka dodaje się kwaśne owoce np. pomarańcze, żurawiny, porzeczki, cytrynę.

Liście buraków wraz z łodygami dodaje się do pierwszego i drugiego dania, dietetycznych sałatek, sosów, omletów, jako farsz do wytrawnych wypieków i naleśników. Do gorących potraw dodaje się tuż przed końcem gotowania.

Liście buraków łączy się ze słodkimi pomidorami, ogórkiem, soczystą dynią, rzodkiewką, papryką, ziemniakami, makaronem, ryżem albo kaszą gryczaną, serem białym lub żółtym (pikantnym), a także z kwaśnymi owocami jagodowymi i cytrusowymi, nasionami lub orzechami… Przyprawia się natką pietruszki, koperkiem, miętą, sokiem z cytryny, octem owocowym lub balsamicznym, olejem roślinnym, kwaśną śmietaną lub sosem majonezowym.

Liście buraków, botwina – przepisy

Botwina bez octu do słoików na zimę
Składniki:
liście i łodygi młodych buraczków
Zalewa:
litr wody
1,5 łyżki soli kamiennej niejodowanej
Młode, świeże liście i ogonki przebrać, dokładnie wypłukać, strzepnąć wodę. Liście drobno posiekać, włożyć do wygotowanych słoików, ubić dłonią. Zalać wrzącą zalewą, wytrzeć brzegi słoików, zamknąć wyparzonymi i suchymi pokrywkami. Słoiki wstawić do szerokiego garnka, wlać ciepłą wodę do wysokości 2/3-3/4 słoików, podgrzewać. Kiedy woda w garnku zacznie falować zmniejszyć gaz. Półlitrowe słoiki pasteryzuje się pół godziny, litrowe 10 minut dłużej. Z liści i łodyg młodych buraczków przygotowuje się zupę botwinkę, barszcz i sałatki.

Botwina z kwaskiem cytrynowym do słoików na zimę 
Składniki:
botwina
kwasek cytrynowy
Zalewa:
litr wody
1,5 łyżki soli kamiennej niejodowanej
Przebrane i wymyte liście wraz grubo posiekanymi ogonkami, przełożyć do wrzącej osolonej wody. Mieszając gotować około 6-8 minut, przełożyć do wygotowanych słoików. Botwinę zalać wodą, w której gotowała się. Botwinę w każdym słoiku posypać szczyptą kwasku cytrynowego. Wytrzeć brzegi słoików i zamknąć je wyparzonymi i suchymi pokrywkami. Słoiki wstawić do rondla z ciepłą wodą sięgającą do ich 2/3-3/4 wysokości. Kiedy woda w rondlu zacznie falować zmniejszyć gaz. Półlitrowe słoiki pasteryzuje się 3 kwadranse, litrowe 10 minut dłużej.
Dobra rada: woda w rondlu nie powinna wrzeć, do pasteryzacji wystarczy temperatura 90°C.

Botwina w oleju bez octu do słoików na zimę
Składniki:
liście buraczków
koperek
czosnek
sól
olej
Starannie wymyć liście buraczków, odciąć końce łodyżek. Drobno posiekać  i dusić na oleju przez kwadrans. Dodać posiekany koperek i zmiażdżony czosnek, wymieszać. Posolić i dusić kilka minut.  Wrzące nałożyć do niedużych wygotowanych słoików, wytrzeć ich brzegi i szybko zamknąć wyparzonymi ale suchymi pokrywkami. Słoiki postawić do góry dnem, okryć kocykiem. Następnego dnia przenieść do zimnego pomieszczenia. Zimą liście buraczków dodaje się do zupy botwinki lub podaje jako dodatek do dań mięsnych.

Botwina konserwowana w soli
Składniki:
2 kg botwiny
1,5 dag soli kamiennej niejodowanej
Zdrowe liście wymyć, osuszyć, pokroić w paski o grubości 1-2 cm, wymieszać z solą. Przełożyć do wygotowanych słoików, ubić dłonią. Wytrzeć brzegi słoików, zamknąć wyparzonymi, suchymi pokrywkami. Słoiki z zasoloną botwiną przechowuje się w lodówce, a przed użyciem przepłukuje pod bieżącą wodą aby pozbyć się nadmiaru soli. Tak zakonserwowane liście buraków wykorzystuje sie głównie do przygotowania zupy botwinki.

Kiszone łodygi buraków ćwikłowych
Składniki:
2 kg botwinki
1-2 liście kapusty białej
40 dag soli kamiennej
Botwinkę przebrać, odrzucić zwiędłe i nadgryzione liście. Oddzielić łodygi od liści, łodygi dokładnie umyć wodą, pokroić na kawałki o długości 2,5-3 cm. Na dno słoja albo  dużego emaliowanego garnka położyć liście kapusty. Na nie wyłożyć warstwę pokrojonych łodyg, posypać solą kamienną, ułożyć kolejną warstwę ogonków, posypać solą kamienną itp. Przykryć talerzem. Kiedy łodyżki puszczą sok, przykryć naczynie płóciennym ręcznikiem, odstawić w chłodne miejsce. Kiszone łodygi buraków wykorzystuje się do przygotowania ciepłych i zimnych zup lub jako kwaśny dodatek do sałatek.

Sałatka z jarmużu i z botwiny
Składniki:
garść liści jarmużu
garść liści buraków
mały strąk czerwonej papryki
2 łyżki pestek dyni
pęczek cebuli dymki
4 łyżki startego sera żółtego
łyżka soku z cytryny
łyżka oleju słonecznikowego
sól i pieprz mielony do smaku
Zdrowe, czyste liście wymyć. Odciąć twarde łodygi jarmużu. Zagotować wodę w garnku. Liście jarmużu gotować 5 minut, liście buraków 3 minuty. Wyjąć je na sito, ostudzone pokroić w paski. Przygotować sos. Wymieszać olej, sok z cytryny i przyprawy do smaku. Drobno pokroić dymkę, paprykę w cienkie paski. Pestki dyni prażyć 3-5 minut na suchej patelni teflonowej, mieszać. Liście wyłożyć do salaterki, dodać ser, paprykę i dymkę, polać sosem i wymieszać. Sałatkę posypać nasionami dyni.

Dietetyczna zupa botwinka z pieczarkami, ziemniakami, ogórkami i chrzanem
Składniki:
1,5 kg młodych ziemniaków
60 dag pieczarek
40-50 dag botwiny
spory pęczek dymki
50 dag ogórków
2-3 łyżki tartego chrzanu
kwaśna śmietana i sól do smaku
woda  
Ziemniaki wymyć, wyszorować szczotką, ugotować w całości w osolonej wodzie. Pieczarki wypłukać w ciepłej wodzie, oczyścić, pokroić. Ugotować w osobnym garnku do miękkości. Liście buraków wymyć dokładnie, pokroić w paski. Ogórki obrać, pokroić w plasterki. Do ugotowanych pieczarek dodać grubo pokrojone ziemniaki, liście buraków, ogórki. Całość doprowadzić do wrzenia, nie gotować. Zupę botwinkę wylać na talerze, dodać śmietanę przyprawioną chrzanem, wymieszać. Posypać posiekaną dymką.

Dietetyczne naleśniki z liśćmi buraka z farszem z twarogu
Składniki:
10 dag mąki pszennej
2 jaja
200 ml mleka
szczypta soli
15 g masła lub oleju
pęczek liści buraków
Farsz:
chudy twaróg
chude mleko
pęczek cebulki dymki
natka pietruszki, koperek
sól, pieprz do smaku
sok jabłkowy
Składniki na ciasto wymieszać widelcem, odstawić na 30 minut aby wytworzył się gluten. Dodać płynne masło (ostudzone) lub olej do smażenia. Wymieszać. Liście opłukać, osuszyć, pokroić w paski. Dodać do ciasta. Patelnię teflonową posmarować odrobiną tłuszczu przed smażeniem pierwszego naleśnika. Wylać porcje ciasta z botwiną i smażyć je po 2-3 minuty z każdej strony na kilku kroplach oleju.
Przygotować farsz. Twaróg, kilka łyżek mleka, posiekaną dymkę i koperek wymieszać w salaterce, przyprawić do smaku. Masą twarogową posmarować każdy naleśnik, zwinąć go. Naleśniki podgrzać lekko na patelni pod przykryciem. Podawać ze szklanką soku.

Dietetyczna surówka z botwiny z marchewką – sałatka na  nadwagę
Składniki:
liście młodych buraczków
świeże ogórki
mała marchew
koperek
olej sałatkowy
sok z pomarańczy lub cytryny
Liście przebrać, opłukać, strzepnąć wodę. Drobne liście w całości włożyć do salaterki, większe porwać jak sałatę, ogonki drobno posiekać. Ogórek i marchew wymyć, oczyścić i pokroić/zetrzeć na tarce. Dodać do botwinki, doprawić siekanym koperkiem albo natką pietruszki i niewielką ilością ulubionego oleju z sokiem. Niskokaloryczna sałatka jedzona przez cały sezon pomoże pozbyć się zbędnych kilogramów.

Kotlety z botwinki i jaja
Składniki:
2-3 pęczki liści buraka
2+2 łyżki mąki pszennej
jajo
szczypta soli
olej do smażenia
Przebraną i dokładnie i umytą botwinkę sparzyć wrzątkiem. Pokroić i zmielić blenderem. Wbić jajo, dodać 2 łyżki mąki, sól. Uformować małe kotlety, oprószyć je pozostałą mąką. Smażyć z obu stron najwyżej 3 minuty. Podawać z kaszą gryczaną i kwaśną śmietaną.

Botwina – przepisy terapeutyczne 

Sok z botwiny na poprawę trawienia, na pamięć
Świeżo wyciśnięty sok z botwiny odstawić w otwartym naczyniu w lodówce na 2-3 godziny. Usunąć piankę, wymieszać z sokiem z marchwi i kwaśnego jabłka w stosunku 1:3:1. Sok oczyszcza organizm, wspiera procesy metaboliczne, wzmacnia pamięć.
Dobra rada: sok z botwiny można łączyć też z sokiem z dyni i pomarańczy. 

Botwina na zaparcia
3 łyżki drobno posiekanych liści buraka zalać 300 ml wrzącej wody, zaparzać pod przykryciem  przez godzinę. Po tym czasie przecedzić przez sitko. Codziennie pić po 100 ml wywaru na pół godziny przed posiłkiem. Kuracja trwa do 2 tygodni.

Przeciwwskazania do spożywania botwiny

• Nie wolno spożywać liści buraków w przypadku kamieni żółciowych, marskości wątroby, zapalenia wątroby, biegunki, silnego niedociśnienia.
• Liści buraków w żadnej postaci nie podaje się bardzo małym dzieciom.
• Pacjenci cierpiący na choroby nerek i chorobę Leśniowskiego-Crohna mogą jeść botwinę tylko w ograniczonych ilościach.

Artykuły powiązane:
Domowe przetwory bez octu. Buraczki na zimę.
Jak gotować buraki?
Sok z czerwonych buraków.