Uprawa warzyw w ogrodzie i płodozmian warzyw cz.1

Planowanie ogrodu warzywnego. Ekologiczna uprawa warzyw w ogrodzie. Płodozmian czyli następstwo warzyw oraz nawożenie cz. 1.

Podstawowe zasady uprawy warzyw w ogrodzie z uwzględnieniem płodozmianu i nawożenia. Jakie warzywa sadzić po sobie? Uprawa warzyw w ogrodzie i na działce z uwzględnieniem przedplonu i poplonu: bakłażan, bób, brokuł, burak ćwikłowy, burak liściowy, cebula zwyczajna, cebula siedmiolatka, cukinia, czosnek, dynia, endywia, fasola szparagowa, fasola zwyczajna, fenkuł, groch, jarmuż, kalafior, kalarepa…
Współrzędna uprawa warzyw i płodozmian czyli zaplanowane następstwo warzyw uprawianych po sobie zapobiegają zmęczeniu gleby, występowaniu w niej szkodliwych bakterii, grzybów, wirusów i pasożytów oraz hamowaniu rozwoju roślin przez substancje zawarte w korzeniach roślin uprawianych przed nimi.
Właściwe zmianowanie upraw pomaga w utrzymaniu urodzajności ziemi i uzyskiwaniu wysokich plonów.
Przy opracowywaniu płodozmianu bierze się pod uwagę pokrewieństwo roślin i ich potrzeby pokarmowe. Najważniejsze kryterium przy opracowywaniu płodozmianu na grządce to uwzględnienie stopnia pokrewieństwa sianych i sadzonych na niej roślin. Należy unikać uprawiania po sobie roślin spokrewnionych, np. kapusty po rzodkiewce, sałaty po słoneczniku, szczawiu po rabarbarze, sadzenia jabłoni, gruszy czy pigwy w miejscu starego sadu jabłoniowego. Tylko niektóre warzywa dobrze znoszą kilkuletnią uprawę na tej samej grządce, np. późne ziemniaki, pomidor, por, bób. Są to jednak wyjątki, większość warzyw źle znosi brak zmiany miejsca uprawy. Do szczególnie wrażliwych na brak płodozmianu są rośliny strączkowe, fenkuł, wczesne ziemniaki, seler, kapusta, sałaty, marchew, pietruszka, szpinak, cebula. Buraki można uprawiać na tej samej grządce dopiero po 3-4 latach, a groch i cebulę dopiero po 5-7 latach. Grzyby wywołujące kiłę kapusty mogą przetrwać w glebie przez 6 lat, a patogen Phytophthora fragariae powodujący czerwoną zgniliznę truskawek nawet przez 20 lat. W uprawie warzyw w ogrodzie z zastosowaniem płodozmianu ważne jest uwzględnienie potrzeb pokarmowych uprawianych roślin i nawożenie gleby. 

Jak uprawiać warzywa w ogrodzie, stosować płodozmian uwzględniać potrzeby pokarmowe uprawianych warzyw?

Uprawa bakłażanów
Bakłażany sadzi się po wczesnych odmianach sałat, po grochu, fasoli szparagowej, cebuli i szpinaku. Powinno się unikać uprawy w tym samym miejscu przez 3 lata, a także po innych psiankowatych na ich miejscu (pomidorów, papryki), kapustnych, korzeniowych, ziemniakach.
Na poplon po bakłażanach sieje się nawozy zielone (dobra jest gorczyca).
Uprawa bobu
Dobrym przedplonem dla bobu są wszystkie rodzaje kapusty, wczesne ziemniaki, ogórki, cebula. Bób może być uprawiany na tej samej grządce w ogrodzie przez kilka lat, ale jego plon po jakimś czasie spada.
Nawożenie gleby
Słabą glebę wystarczy zasilić raz, po wschodach bobu.
Uprawa brokułów
Brokuły wysadza się do ziemi ogrodowej z dodatkiem kompostu, starsze rośliny można zasilić nawozem organicznym. Brokuły sadzi się po fasolce szparagowej, groszku cukrowym, sałacie, ale nigdy po kapustnych, cukinii, ogórkach.
Uprawa buraka ćwikłowego
Buraki ćwikłowe można siać na grządce, na której rosły wcześniej górki, groszek, seler, por, kalarepka, rzodkiewki, kapusty, wczesny kalafior, ziemniaki. Po zbiorze buraków ćwikłowych, nawet jesienią, warto wysiać gorczycę na nawóz zielony.
Nawożenie gleby
Burak ćwikłowy nie lubi gleby kwaśnej, źle rośnie również po wiosennym wapnowaniu gleby.
Uprawa buraka liściowego (boćwina, mangold)
Buraki liściowe sieje się po zbiorze rzodkiewki i kalafiora, po motylkowatych wysianych jako nawóz zielony. Boćwina udaje się po gorczycy.
Po zebraniu buraków liściowych na tej samej grządce uprawia się rzodkiewkę, sałaty, cykorię, kapustę pekińską, marchew, rzepę, roszponkę. Na poplon po boćwinie wysiewa się nawozy zielone (gorczyca, żyto). Nie powinno się wysiewać drugi raz w tym samym miejscu w ogrodzie buraków liściowych ani buraków ćwikłowych i szpinaku z powodu chorób.

Uprawa cebuli
Cebula dobrze rośnie na grządce, na której wcześniej rosła gorczyca na zielony nawóz. Cebula dobrze plonuje w uprawie po ogórku i fasolce szparagowej, uprawiana po warzywach korzeniowych może chorować. Po zbiorze cebuli uprawia się na tym samym miejscu w ogrodzie endywię, późne odmiany rzepy, rzodkiewkę, pietruszkę, poziomki, jarmuż, kalarepkę, buraki ćwikłowe, mangold, późne odmiany kapusty i kalafiora. Por, szczypiorek, czosnek i cebule można uprawiać dopiero po 3-4 letniej przerwie.
Nawożenie gleby
Cebula nie urośnie w glebie słabej, kwaśnej i zbitej. Lubi glebę próchniczą z dobrze rozłożonym kompostem.

Uprawa cebuli siedmiolatki
Po wiosennych zbiorach cebuli siedmiolatki na pęczek na grządce można uprawiać skorzonerę, roszponkę lub wysiać gorczycę na nawozy zielone.

Uprawa cukinii
Dobrym przedplonem dla cukinii są nawozy zielone (najlepsze motylkowate). Cukinia dobrze plonuje posadzona po bobie. Cukinia nie powinna być sadzona w tym samym miejscu w ogrodzie po fasoli, kalafiorze, cebuli ani czosnku.
Po zbiorze cukinii warto wysiać gorczycę jako nawóz zielony.

Uprawa czosnku
Czosnek sadzi się po szpinaku, roślinach strączkowych, rzodkiewce, groszku, bobie, fasolce szparagowej, ogórkach, pomidorach, późnych kapustach.
Nawożenie gleby
Czosnek dobrze rośnie na kompoście z dodatkiem suchego obornika bydlęcego. Nie powinno się stosować nawozów azotowych ani gnojówek bogatych w azot.

Uprawa dyni
Dynie warto wysadzić na grządce, na której rosła kalarepa, ale nie po fasoli, kalafiorze, cebuli, czosnku. Po zebranej dyni sieje się nawozy zielone, ponieważ bardzo wyczerpuje glebę. W ogrodzie na grządce po dyni nigdy nie uprawia się ponownie dyni ani kapusty, koperku, ogórków, ziemniaków. Można uprawiać po niej mało wymagającą roszponkę i szpinak.
Nawożenie gleby
Dynia potrzebuje gleby bardzo zasobnej w składniki pokarmowe. Dobrze rośnie na kompoście wzbogaconym suchym obornikiem. Źle rośnie w glebie kwaśnej.

Uprawa endywii
Endywia najlepiej rośnie po grochu, dobrze po fasoli zwyczajnej, marchwi, cebuli. Sałaty uprawiane po endywii chorują.

Uprawa fasoli szparagowej
Fasola szparagowa dobrze plonuje po wczesnej marchwi i kalarepie. Po fasoli szparagowej sadzi się jarmuż, sałaty zimowe (roszponkę), sieje kapustę pekińską, szpinak i nawozy zielone.
Nawożenie gleby
Fasola szparagowa bardzo dobrze plonuje posadzona w dobrze przerobionym kompoście. Po wschodach można ją dodatkowo lekko nawieźć suchym obornikiem.

Uprawa fasoli zwyczajnej
Fasolę zwyczajną sadzi się na miejscu po wczesnej marchwi, sałacie głowiastej, kalarepie, rzodkiewce. Po zbiorze fasoli sadzi się na grządce cebulę, szpinak, endywię, roszpunkę, jarmuż, kapustę lub wysiewa nawóz zielony.
Nawożenie gleby
Fasola bardzo dobrze plonuje posadzona w przerobionym kompoście (świeży kompost przyciąga ślimaki, które niszczą wschody).

Uprawa fenkułu, kopru włoskiego
Fenkuł sadzony jest po wczesnym groszku, niektórzy zalecają uprawiać go po wczesnych ziemniakach. Po zbiorach fenkułów doradza się wysiać na grządce nawozy zielone.

Uprawa grochu z nasionami gładkimi i pomarszczonymi
Na grządce przeznaczonej na siew grochu można uprawiać wcześniej kapusty, wczesne ziemniaki, buraki, marchew, ale nigdy groch ani inne rośliny motylkowe. Dobrym przedplonem dla grochu jest słonecznik i kukurydza. Po grochu uprawia się marchew, endywię i sałaty, kalafiory, kapustę brukselkę, kapustę pekińską, jarmuż, roszponkę, szpinak. Na poplon po grochu wysiewa się facelię, która może zapobiec chorobom grzybowym roznoszonym przez groch.
Nawożenie gleby
Niedobrym przedplonem dla grochu są koniczyny, łubin, wyka wysiewane na zielony nawóz. Groch źle znosi świeżo nawiezioną glebę. Wystarczy tylko raz zasilić glebę rozpuszczonym obornikiem (zaraz po wschodach). Nie powinno się uprawiać grochu i fasoli na tej samej grządce przez kilka lat.

Uprawa jarmużu
Lubi glebę z przekopanymi roślinami motylkowymi. Jarmużu nie powinno się uprawiać po roślinach kapustowatych, rzodkiewce, rzodkwi, rzepie.

Uprawa kalafiora
Kalafior dobrze plonuje po szpinaku.
Po zbiorze kalafiora można posadzić na grządce kapustę białą i włoską, sałatę, cebulę, kapustę pekińską, cykorię, rzodkiewkę, boćwinę rzepę, szpinak lub roszponkę na zimę.

Uprawa kalarepy
Kalarepa dobrze rośnie na grządce po wczesnych ziemniakach, szpinaku, sałatach, rzodkiewce, ale nie po selerze korzeniowym.
Po zbiorze kalarepy na tej samej grządce uda się sałata, boćwina, fasola zwyczajna, kapusta pekińska, endywia, kapusta rzymska, szpinak, roszponka, czarna rzodkiew.

Dalsze informacje znajdują się w artykule „Uprawa warzyw w ogrodzie i płodozmian cz.2”.

Tekst opracowany na podstawie własnych doświadczeń i obserwacji, lektury „Działkowca” od 1990 roku, materiałów Ośrodków Doradztwa Rolniczego i książek:
Nina Grella „Vademecum działkowicza”, wyd. 1991;
Gisela Sartorius „Uprawa współrzędna i płodozmian”, wyd. 1993.

Artykuły o uprawie współrzędnej i oddziaływaniu na siebie roślin na grządce, przepisy na ekologiczne preparaty wzmacniające rośliny, rady jak zwalczać szkodniki, jak rozplanować pracę w ogrodzie i w sadzie można znaleźć w zakładce Ogród.