Z czego można zrobić kompost?

Jak przygotować kompost w ogrodzie? Składniki kompostu

Rady jak zrobić kompost, tani i wartościowy nawóz naturalny. Co można kompostować w ogrodzie i w domu? Co wrzucać do kompostownika? Czy kompost powinien zawierać dużo azotu? Które składniki dodaje się do kompostu tylko w niedużych ilościach? Co nie nadaje się na kompost? 
Kompostowanie odpadów pozwala pozbyć się resztek roślinnych i utrzymać porządek w ogrodzie. Kompost jest uniwersalnym naturalnym nawozem, którym można zasilić zarówno grządkę warzywną, jak i drzewa, krzewy owocowe, rośliny ozdobne czy trawnik. Kompostowanie odpadów nie powoduje działań ubocznych, nie ma też zagrożenia przedawkowania w nawożeniu kompostem.
Samodzielnie przygotowany kompost jest tanim nawozem, ponieważ wykorzystywane składniki kompostu to resztki zbędne w ogrodzie i w domu lub ogólnie dostępne zioła. Dlatego kompostownik nazywany jest też skarbonką ogrodnika. Poza tym nie jest trudno zrobić kompost, zdrowy i ekologiczny nawóz naturalny, nawet jeśli nie dysponuje się dużą ilością miejsca. Wystarczy przestrzegać kilku reguł. 

Co można kompostować w ogrodzie?

Do kompostowania nadają się przede wszystkim resztki owoców i warzyw, kwiaty z ogrodu, zwiędłe rośliny z ogrodu i rośliny doniczkowe, wykorzystana ziemia ogrodowa, rozdrobnione gałązki, gałęzie krzewów i drzew, podsuszone i rozdrobnione liście, sucha trawa i siano, chwasty jednoroczne, łęty, trociny, resztki gnojówki z chwastów wieloletnich… Rośliny powinny być zdrowe, owoce i warzywa nie mogą pleśnieć. Spleśniałe resztki jedzenia hamują procesy rozkładu w kompostowanych składnikach. Rozdrabnianie resztek powoduje szybszy rozkład i zapobiega ich pleśnieniu. Najdłużej rozkładają się drewno, trociny, słoma.

Co wrzucać do kompostownika?
– rozdrobnione zdrowe części roślin z ogrodu;
– jednoroczne chwasty (najlepiej bez nasion);
– wytłoki z owoców, zwłaszcza jagodowych, po produkcji domowego wina (są przysmakiem dżdżownic);
– rozdrobnione resztki wymytych surowych warzyw i owoców (nie mogą gnić ani pleśnieć);
– zgniecione skorupki świeżych jaj;
– zwiędłe, ale zdrowe rośliny doniczkowe (z rozdrobnionymi korzeniami);
– rozdrobnione kosiarką liście drzew owocowych, krzewów ozdobnych;
– skoszona trawa (koniecznie wymieszana z ziemią lub kompostem) i słoma;
– obornik (jest bogaty z związki azotu i węgla, a zmieszany z resztkami roślin i ziemią, przyspiesza procesy rozkładu i daje wartościową próchnicę).
Cienkie gałązki krzewów pocięte na kawałki o długości 10-15 cm oraz mocno rozdrobnione w urządzeniu gałęzie drzew owocowych i ozdobnych drzew liściastych rozluźniają strukturę tworzącej się ziemi kompostowej zapewniając dostęp powietrza, tym samym zapobiegając psuciu się kompostu.
Dobra rada: soczyste resztki owoców, warzyw (arbuz, melon) przyciągają muszki owocówki, dlatego lepiej je przykryć ziemią lub suchą trawą, słomą czy liśćmi.

Niektóre składniki można dodawać do kompostu tylko w niedużych ilościach:
– trociny (koniecznie zalać gnojówką pokrzywową, aby szybciej się rozłożyły, lub wymoczyć w wodzie), następnie wymieszać z roślinami lub obornikiem);
– świeżo ścięta trawa;
– pocięte liście chwastów wieloletnich (lepiej zrobić z nich gnojówkę);
– trudno rozkładające się liście drzew ozdobnych nie powinny stanowić więcej niż 1/5 składu kompostowanego materiału;
– włosy, sierść zwierząt, pióra np. z drobiu, rozdrobnione resztki surowych ryb;
– torebki z zaparzonej herbaty i fusy (herbata zawiera duże ilości garbników opóźniających rozkład kompostu);
– papierowe filtry do kawy, fusy po kawie (kawa silnie zakwasza kompost);
– zużyte chusteczki higieniczne;
– wymoczona w wodzie lub gnojówce roślinnej niefarbowana tektura, dokładnie wymieszana z częściami roślinnymi.
Dobra rada: resztki zwierzęce brzydko pachną, przyciągają roje much, dlatego przykrywa się je ziemią.

Czy kompost powinien zawierać dużo azotu?
Zbyt małe ilości azotu spowalniają proces rozkładu składników kompostu, jednak jego nadmiar prowadzi do gnicia kompostu. W kompoście ważny jest stosunek zawartego w nim azotu do węgla – idealny wynosi 1:30.
Najbardziej wartościowe składniki kompostu wg stosunku zawartego w nich azotu i węgla to: torf, obornik koński, obornik bydlęcy, łęty ziemniaczane, świeże i suche rośliny strączkowe, rośliny wysiewane na nawozy zielone.

Czego nie wyrzucać na kompost?

Mimo, że nasiona traw i chwastów, grzyby i wirusy ulegają osłabieniu w podwyższonej temperaturze podczas procesów fermentacji, nie można liczyć na ich całkowite zniszczenie. W stercie resztek w przydomowym ogrodzie, małym kompostowniku nie wytworzy się temperatura 60°C-70°C, a taka jest potrzebna aby zniszczyć wirusy, grzyby, bakterie, pasożyty i nasiona uciążliwych chwastów. Dlatego zaatakowane przez szkodniki lub chore rośliny, kwitnące wieloletnie chwasty czy trawy nie nadają się kompost. Nierozdrobnione kwitnące wieloletnie chwasty czy trawy mogą wydać zdolne do wykiełkowania nasiona!
Nie powinno się traktować kompostownika jak śmietnik. Wielu resztek ze stołu nie powinno się dodawać do kompostu, ponieważ nie rozłożą się prawidłowo lub spowolnią tworzenie się kompostu.
Na kompost nie nadają się resztki mięsa, kości, tłuszcze, sery (poza tym przyciągają one gryzonie i muchy); resztki gotowanego i przyprawionego jedzenia, pieczywo, mąka, makaron, płatki zbożowe i inne suche składniki ze zbóż (łatwo pleśnieją i hamują procesy rozkładu, są pożywką dla bardzo niebezpiecznych dla zdrowia grzybów np. kropidlaka żółtego); skórki owoców cytrusowych: cytryny, pomarańczy, mandarynek, grejpfruta (są silnie pryskane środkami chemicznymi, szybko pleśnieją i hamują procesy rozkładu); skorupki gotowanych jajek psują się i przyciągają szkodniki, orzechy, szczególnie ziemne, pistacjowe i ich skorupy (hamują procesy rozkładu resztek, przenoszą niebezpieczne grzyby); przyprawy kuchenne (zniechęcają organizmy przetwarzające resztki na kompost). Do kompostu lepiej nie wrzucać obierek ziemniaków, buraków, ponieważ przyciągają szkodniki (drutowce); seler jest nielubiany przez organizmy rozkładające resztki. 

Na kompost nie nadają się także:
– chore i zaatakowane przez szkodniki części roślin;
– ziele pokrzywy, skrzypu, mniszka lekarskiego, jaskru rozłogowego, podagrycznika pospolitego, krwawnika pospolitego, powoju polnego, ostów, podbiału pospolitego, żółtlicy, konwalii majowej, barwinka, miechunki rozdętej, winobluszczu, kopytnika, paproci (pióropusznika strusiego), ponieważ ich korzenie, rozłogi lub nasiona mogą nie ulec rozkładowi (z ziół lepiej przygotować gnojówkę, w której całkowicie rozłożą się);
– rośliny inwazyjne (rdestowce, perz), ponieważ nawet po rozdrobnieniu mogą wypuścić korzenie w kompoście;
– liście orzecha włoskiego, dębu, olszy, akacji (zawierają substancje hamujące rozwój roślin);
– rośliny rosnące przy ulicy, szosie i na terenie przemysłowym;
– gałązki zimozielonych roślin, szczególnie jeśli zawierają żywicę (cyprysiki jałowce, tuje, świerki);
– kupione bukiety kwiatów (zawierają pestycydy, lakiery);
– odchody ludzi i zwierząt mięsożernych ze względów na pasożyty układu pokarmowego i przykry zapach;
– biały żwirek z kociej kuwety (nie rozkłada się);
– związków wapnia, ponieważ usuwają azot, blokują przyswajanie fosforanów, niszczą organizmy przerabiające resztki na kompost.

Ponieważ kompost to nawóz naturalny, do kompostowania nie nadają się: 
– papier kredowy i kolorowy, zadrukowany papier zwłaszcza z ilustracjami, resztki tapety;
– pełne worki z odkurzaczy, niedopałki papierosów;
– skóra i odzież;
– węgiel opałowy i popiół z pieca, węgiel z grilla, popiół z drewna;
– pampersy i podobne środki higieny;
– śmieci z ulicy, kamienie, gruz, gips;
– drewno malowane, lakierowane;
– oleje i farby;
– środki czyszczące, chemiczne, także środki ochrony roślin;
– guma, folia, plastik i inne materiały z tworzyw sztucznych (np. tetrapaki, taśma klejąca i mocująca);
– szkło, metal.
Dobra rada: nie można kompostować opakowań, które wg informacji producenta ulegają rozkładowi.

Tekst opracowany na podstawie własnych doświadczeń i obserwacji, lektury książek:
Paul Seitz „Kompost, ściółka, nawozy zielone” 1994;
Ralf Menzel i inni „Prawidłowe kompostowanie – rady i wskazówki, 2015.

Rady jak przygotować swój kompost i wykorzystać go w ogrodzie ekologicznym znajdują się w cyklu artykułów Jak zrobić i wykorzystać kompost w ogrodzie ekologicznym?

Artykuły dotyczące planowania ogrodu warzywnego, ogrodu ozdobnego i sadu, dobrego sąsiedztwa roślin, korzystnego przedplonu i poplonu, zwalczania szkodników, przepisy na preparaty roślinne można znaleźć w zakładce Ogród.  

(jak zrobić i wykorzystać kompost)