Dobre sąsiedztwo roślin na grządce i uprawa współrzędna. Zioła cz.1

Jak zaplanować ogród ziołowy?

Allelopatia. Dobre sąsiedztwo ziół i uprawa współrzędna w ogrodzie biodynamicznym. Gdzie posadzić zioła? Anyż, aksamitka rozpierzchła, bazylia pospolita, bertram czyli pierściennik lekarski, bylica piołun, bylica pospolita, chrzan pospolity, cząber ogrodowy, czosnek, cykoria podróżnik, cebula zwyczajna, estragon, fenkuł, gorczyca biała, hyzop lekarski, jeżówka purpurowa, kminek, kolendra siewna, koper ogrodowy czyli koperek, kozłek lekarski czyli waleriana, krwawnik pospolity…

Planując ogród ziołowy i uprawę współrzędną ziół z warzywami, drzewami i krzewami owocowymi, kwiatami trzeba pamiętać o tym, że do uprawy współrzędnej na grządce warzywnej najlepiej nadają się zioła i rośliny przyprawowe jednoroczne, natomiast zioła wieloletnie najlepiej jest oprawiać na grządkach przeznaczonych tylko dla nich. Popularne zioła i rośliny przyprawowe jednoroczne to bazylia wonna i bazylia pospolita, cząber ogrodowy, kolendra siewna, koper ogrodowy, majeranek ogrodowy, nasturcja wielka, ogórecznik lekarski, pieprzyca siewna (rzeżucha ogrodowa), portulaka siewna, rumianek pospolity, trybula ogrodowa. Spośród dwuletnich ziół i roślin przyprawowych warto wysiać w ogrodzie ziołowym pietruszkę, kminek zwyczajny, gorczycznik pospolity, warzuchę lekarską. Zioła i rośliny przyprawowe wieloletnie to bylica estragon (popularnie estragon), bylica pospolita, bylica piołun, chrzan pospolity, cząber górski, hyzop lekarski, krwiściąg mniejszy, marzanka wonna, melisa lekarska, lawenda wąskolistna, lebiodka pospolita, lubczyk ogrodowy, mięta (różne gatunki), rozmaryn lekarski, szałwia lekarska, szczaw zwyczajny, tymianek (różne gatunki). 

Zioła stymulują wzrost drzew i krzewów owocowych, warzyw oraz roślin ozdobnych, mogą polepszać aromat rosnących współrzędnie z nimi warzyw. Przyczyniają się do ochrony sąsiednich roślin przed chorobami grzybowymi i bakteryjnymi. Wydzielają olejki eteryczne działające antybiotycznie na rośliny i, podobnie jak silne repelenty, odstraszające drobne i większe szkodniki.

Kwitnące zioła wabią pożyteczne owady zapylające rośliny, oczyszczają ogród z mrówek a glebę z pasożytów, ograniczają rozwój chorób na liściach i owocach użytecznych roślin. Warto posadzić je w różnych miejscach w ogródku, nie tylko na grządce, lecz również pod drzewami i krzewami owocowymi.  Rozproszone doskonale będą chroniły, poza tym urozmaicą cały obszar ogrodu swymi barwami. Niektóre rośliny uważane powszechnie za chwasty, pełnią pomocną rolę w ogrodzie. Pokrzywa skutecznie odstrasza mszyce, mniszek lekarski rozwijając się pod jabłoniami pozytywnie wpływa na jej owocowanie, a bylica piołun to roślina ochronna dla porzeczki.

Podobne działanie ochronne dla roślin i gleby mają niektóre popularne kwiaty lecznicze. Aksamitka nie tylko chroni rośliny przed robakami i chorobami wirusowymi, lecz również glebę przed inwazją odpornych na trucizny nicieni. Podobne (choć lżejsze)  działanie oczyszczające glebę ze szkodników ma nagietek lekarski. Nasturcja przyciąga mszyce, dlatego jest chętnie sadzona pod drzewami owocowymi. W sprzedaży są oferowane różne gatunki danego zioła, lecz nie każdy gatunek spełnia funkcję ochronną.

Rośliny wydzielają zarówno korzystne jak i szkodliwe substancje chemiczne (allelopatia). Dlatego planując ogród ziołowy trzeba pamiętać o tym, że również niektóre rośliny przyprawowe i lecznicze mają hamujące działanie na rosnące w pobliżu rośliny.

Dobre sąsiedztwo ziół. Które zioła warto uprawiać na jednej grządce, a jakich kompozycji powinno się unikać?

Anyż
Anyż dobrze rośnie w towarzystwie kolendry.

Aksamitka rozpierzchła
Aksamitka ma lekkie działanie odkażające glebę, zapobiega atakom nicieni na korzenie i liście sąsiadujących roślin. Chroni rośliny przed białymi muszkami. Jej olejki eteryczne ograniczają rozwój chwastów. Zapach jej korzeni odstrasza niektóre szkodniki glebowe, dlatego po ścięciu rośliny jesienią warto je zostawić w ziemi.

Bazylia pospolita
Bazylię sadzi się pod morelą, wśród fuksji i ogórków przypisując jej ochronne działanie przed mączniakiem i muchówkami. Można ją zestawiać z kolendrą siewną.
Bazylia należy do mało zgodnych roślin, najlepiej rośnie sama, rzadko posadzona. Na pewno nie powinna rosnąć w ziołowym ogrodzie w pobliżu koperku, lubczyku, tymianku, melisy, szałwii, cząbru, bazylii (jakiejkolwiek odmiany), ruty, czyśćca bulwiastego.

Bertram, pierściennik lekarski
Dla pierściennika lekarskiego (bertram) dobrymi sąsiadami są krwawnik, sasanka, oman, przetacznik, pięciornik.

Bylica piołun
Bylica piołun ogranicza porażenie porzeczki przez rdzę, dlatego nie powinno się jej tępić w ich pobliżu. Bylica piołun chroni por, cebulę, szczypiorek, czosnki ozdobne przed wgryzką szczypiorką, ale powinno się mocno ograniczać jej wzrost. Poza tym jest roślina bardzo niezgodna.

Bylica pospolita
Bylica pospolita ma działanie hamujące rozwój większości roślin, ale jej towarzystwo nie przeszkadza mikołajkowi, liatrze kłosowej, trawom, krwawnikowi, kapuście.

Chrzan pospolity
Chrzan jest sadzony pod drzewami pestkowymi (czereśnia, wiśnia) w celu ochrony przed moniliozą (gniciem owoców). Chrzan sadzi się pod koroną brzoskwini, aby ograniczyć rozwój kędzierzawości liści.

Cząber ogrodowy
Cząber ogrodowy można posadzić obok cebuli, omanu, lnicy alpejskiej, przetacznika, rozchodnika, pięciornika, ukwapu, srebrnego rumianku, posłonka. Złym sąsiadem dla cząbru jest bazylia.

Czosnek zwyczajny, czosnek niedźwiedzi
Dobrze rośnie z pietruszką. Czosnek jest szczególnie skuteczny przeciw szkodliwym owadom, nicieniom, grzybom, bakteriom w glebie i na roślinach. Czosnek sadzi się wśród truskawek w celu ochrony przed pleśnią. Korzystne działanie ma czosnek sadzony pod drzewami owocowymi (chroni brzoskwinie przed kędzierzawością liści). Odstrasza gryzonie od cebul tulipanów i lilii. Zapachu czosnku bardzo nie lubią myszy.
Czosnek niedźwiedzi sadzony pod koronami drzew ma działanie ochronne przed gryzoniami, ale nie toleruje nawożenia.

Cykoria podróżnik
Cykoria podróżnik jest bardzo niezgodna z pietruszką.

Cebula zwyczajna
Najlepsze sąsiedztwo dla cebuli to rozmaryn, szałwia.

Estragon
Estragon jest bardzo ekspansywny, może ograniczać rozwój sąsiadujących z nim ziół i warzyw. Estragon powinien rosnąć sam w wyznaczonym miejscu.

Fenkuł
Fenkuł dobrze rozwija się w sąsiedztwie rumianku i kminku.

Gorczyca biała
Gorczyca biała odkaża glebę, warto wysiewać ją wokół krzewów jagodowych. Gorczyca źle rośnie z rozmarynem. Młoda gorczyca jest przysmakiem ślimaków.

Hyzop lekarski
Obok hyzopu w ziołowym ogrodzie można sadzić lawendę, tymianek, szałwię, rutę. Hyzop sadzi się przy winorośli w celu jej wzmocnienia. Poza tym hyzop odstrasza gąsienice motyla bielinka, mszyce i ślimaki.

Jeżówka purpurowa 
Jeżówka dobrze rośnie w towarzystwie szałwii.

Kminek
Kminkiem obsiewa się brzegi grządek z m.in. z ziemniakami, fasolą, kapustami dla poprawy ich smaku. Kminek nie powinien być wysiewany w towarzystwie koperku ani piołunu.

Kolendra siewna
Dobrymi partnerami kolendry są łoboda, chilli i imbir. Kolendra źle rośnie w pobliżu pietruszki, szczypiorku, trybuli, rukoli, rzeżuchy wodnej.

Koper ogrodowy, koperek
Koperek można rzadko wysiewać pomiędzy cząbrem, ogórecznikiem, pietruszką, rumiankiem, szczypiorkiem, cebulą, nasturcją, nagietkami. Ma działanie ochronne przed mszycami i bielinkami. Koper ogrodowy powinien być wysiewany w całym ogrodzie, rozproszony, a nie w rządku na grządce, ponieważ źle toleruje sąsiedztwo nawet roślin swojego gatunku. Wczesny wysiew koperku pomaga w redukcji jego chorób.
Koper ogrodowy jest niezgodny z bazylią, fenkułem, pieprzycą siewną (rzeżuchą) i kminkiem.

Kozłek lekarski, waleriana
Kozłek lekarski wsiewany jest na grządce razem z grochem, fasolą lub wczesnymi ziemniakami.

Krwawnik pospolity
Krwawnik pospolity zgadza się z tymiankiem, kocimiętką, szałwią, przetacznikiem, mikołajkiem, rozchodnikiem, posłonkiem, bodziszkiem.

Dalszy ciąg artykułu znajduje się tutaj: Dobre sąsiedztwo roślin na grządce i uprawa współrzędna. Zioła cz. 2.

Tekst opracowany na podstawie własnych doświadczeń i obserwacji oraz lektur: 
Gisela Sartorius „Uprawa współrzędna i płodozmian”, wyd. 1993;
Górny M. (red.), Biodynamiczna uprawa roślin na działce, wyd. 1984;
Christa Weinrich „Mischkultur im Hobbygarten”, Ulmer 2008;
Karl-Heinz Baake „Ogrodnik”, wyd. 2015.

Artykuły o podobnej tematyce:

Dobre sąsiedztwo warzyw na grządce i uprawa współrzędna cz. 1.
Dobre sąsiedztwo warzyw na grządce i uprawa współrzędna cz. 2. 
Dobre sąsiedztwo roślin na grządce i uprawa współrzędna. Krzewy jagodowe.
Dobre sąsiedztwo dla drzew owocowych cz. 1.
Dobre sąsiedztwo dla drzew owocowych cz. 2.

Terminy siewu i sadzenia warzyw w ogrodzie i na działce są podane w artykule Siew warzyw, sadzenie warzyw w ogrodzie cz. 1.